دانش‌آموزان، نسلی با تاب‌آوری شکننده_مستطیل زرد

علیرضا کاظمی؛ وزیر آموزش و پرورش، اخیرا در جلسه «نظام مراقبت از دانش‌آموزان در برابر آسیب‌های اجتماعی»، خودکشی را به گفتن مهم‌ترین آسیب اجتماعی در میان دانش‌آموزان معرفی و بر کاهش چشمگیر «تاب‌آوری» در این نسل تأکید کرد. او با بیان اینکه «اگر به دانش‌آموزان حرف های بشود بالای چشمت ابروست، ممکن است مدرسه را رها کنند »، الزام توجیه مدیران مدارس و پرهیز از برخوردهای ناهنجار با دانش‌آموزان را یادآور شد. وزیر آموزش و پرورش همچنین بر لزوم افزایش صبر و تحمل کادر آموزشی و خودداری از برخوردهای تند به دلیل انجام ندادن تکالیف تأکید کرد و افزود: «این دانش‌آموزان تاب‌آوری پایینی دارند و ما باید برخوردمان را با آنها تنظیم کنیم.»

برخی از صاحب‌نظران اعتقاد دارند که نسل جدید دانش‌آموزان به دلایل گوناگون، واکنش‌های شدیدتری در برابر فشارها و مشکلات نشان می‌دهند که از جمله آنها می‌توان به ترک تحصیل، قهر از مدرسه و حتی خودکشی اشاره کرد. این نوشته نشان می‌دهد که راه حلهای سنتی تربیتی و آموزشی دیگر پاسخگوی نیازهای این نسل نیست و نیازمند بازنگری و اصلاح است.رفتارهایی همانند تحقیر، توهین و سخت‌گیری‌های غیرمنطقی از سوی معلمان، مدیران و معاونان، می‌تواند به کاهش مطمعن به نفس و در نتیجه، کاهش تاب‌آوری دانش‌آموزان منجر بشود.

تاب آوری کاهش یافته اما…

مهدی حکم آبادی دکترای روانشناسی تربیتی درمورد کاهش تاب آوری دانش‌آموزان به تسنیم او گفت: درست است تاب‌آوری کاهش یافته، اما این تعبیر که «تا به دانش‌آموز می‌گوییم بالای چشم ابرو است، مدرسه را رها می‌کند» درست نیست. کاهش تاب‌آوری ممکن است یکی از عوامل باشد، اما به‌تنهایی دلیل اصلی نیست.

تبعات کاهش تاب‌آوری

او افزود: حرکت مدیران، معاونان و معلمان در مدارس نقش مهمی در ایجاد تاب‌آوری در دانش‌آموزان دارد. وزیر آموزش و پرورش نیز به‌درستی به این نوشته اشاره کرده است. تاب‌آوری به معنای تسلط بر مشکلات است، اما کاهش آن می‌تواند تبدیل ابراز رفتارهایی خاص در دانش‌آموزان بشود.

کاهش تاب‌آوری نیازمند مطالعات پژوهشی

این روانشناس تربیتی با اشاره به اینکه با وجود نبوده است جامعه آماری دقیق و پژوهش‌های علمی در این زمینه، می‌توان او گفت که در میان جامعه ۱۶ میلیونی دانش‌آموزان، به گمان زیاد میزان تاب‌آوری برخی از آنها کاهش یافته است اما این نوشته نیازمند بررسی و پژوهش‌های جامع است، او گفت: آموزش و پرورش باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و پژوهش‌های علمی را در دستور کار قرار دهد. وقتی وزیر آموزش و پرورش درمورد کاهش تاب‌آوری به گفتن یک آسیب اجتماعی سخن بگویید می‌کند، دستگاه‌های ذی‌ربط باید با انجام مطالعات پژوهشی، وضعیت واقعی تاب‌آوری دانش‌آموزان را اشکار کنند.

حکم‌آبادی در ادامه گفت: این پژوهش‌ها باید پاسخگوی سوال‌های اساسی باشند؛ آیا تاب‌آوری دانش‌آموزان واقعا کاهش یافته است؟ آیا این کاهش در مقایسه با نسل‌های قبل چشمگیر است؟ چه عواملی در کاهش یا افزایش تاب‌آوری دانش‌آموزان تاثیرگذار بوده‌اند؟ نتایج این پژوهش‌ها می‌تواند مبنای برنامه‌ریزی و عمل های عملی برای بهبود تاب‌آوری دانش‌آموزان و از بین بردن این چالش باشد.

رفتارهای مدارس در کاهش تاب‌آوری

او در ادامه گفت: کاهش تاب‌آوری دلایل عمیقی دارد که از خانواده اغاز و به مدرسه و اجتماع ختم می‌بشود. مشکلات اقتصادی، اختلافات خانوادگی و حرکت نامناسب معلمان در مدارس از عوامل مهم می باشند. به گفتن مثال، دانش‌آموزی که شب قبل ناظر دعوای والدین به‌دلیل مشکلات مالی بوده، ممکن است دچار استرس بشود و نتواند تکالیفش را انجام دهد. چنین دانش‌آموزی در مدرسه با معلمی عصبانی روبه رو می‌بشود که به‌جای حمایت، او را تحقیر می‌کند. این شرایط تحمل دانش‌آموز را کاهش می‌دهد و علتپرخاشگری یا خشونت می‌بشود.

این روانشناس تربیتی بیان کرد: معتقدم نباید فقط دانش‌آموز را تقصیر کار دانست و کاهش تاب‌آوری او را علت اصلی واکنش‌ها یا قهر سریع تلقی کرد. بلکه ضروری است دلایل این نوشته به‌طور عمیق بررسی بشود تا ریشه‌های واقعی آن شناسایی و برای از بین بردن آنها برنامه‌ریزی بشود. وزارت آموزش و پرورش باید پژوهش‌هایی جامع در زمینه تاب‌آوری انجام دهد و اشکار کند که چطور می‌توان این توانایی را در دانش‌آموزان تقویت کرد. توانایی‌های حل مساله، خودآگاهی و مدیریت استرس باید از طریق مشاوران و مددکاران به دانش‌آموزان آموزش داده بشود.

نوشته تاب‌آوری دانش‌آموزان باید به‌طور جدی بررسی بشود

حکم‌آبادی متذکر شد: افرادی که در حوزه علوم تربیتی در مدارس فعالیت می‌کنند، اگر نگاه تربیتی مثبت داشته باشند، باید بعد از سخن بگویید‌های وزیر آموزش و پرورش، این نوشته را به‌طور جدی بررسی کنند. پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و سایر نهادهای مرتبط باید اقداماتی برای افزایش تاب‌آوری دانش‌آموزان طراحی کنند.

او افزود: این عمل های می‌تواند شامل آموزش توانایی‌های خودآگاهی و حل مساله از طریق مشاوران و مددکاران باشد. باید به دانش‌آموزان یاد داد که می‌توانند با تسلط بر مشکلات، آینده‌ای موفق داشته باشند و به اهداف بزرگی همانند ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌های برتر دست یابند. چنین آموزش‌هایی می‌توانند تاثیر مثبتی بر تاب‌آوری و مطمعن به نفس دانش‌آموزان داشته باشند.

این روانشناس تربیتی بیان کرد: معلمان نیز می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. آنها باید ضمن شناسایی دانش‌آموزان دارای مشکلات، این موارد را به مشاوران و مددکاران ارجاع دهند. همچنین، آموزش مدیریت استرس و تقویت مطمعن به نفس و عزت نفس در دانش‌آموزان ضروری است.

او او گفت: متأسفانه، حوزه پرورشی در مدارس این مسائل را رها کرده است. در حالی که باید برنامه‌هایی برای افزایش تاب‌آوری، مدیریت استرس و حل مساله طراحی بشود. منفعت گیری از پرسشنامه‌ها برای ارزیابی وضعیت تاب‌آوری دانش‌آموزان و شناخت بهتر مشکلات آنها می‌تواند یکی از راهکارها باشد.اگر این عمل های انجام نشود، کاهش تاب‌آوری می‌تواند در آینده به نافرمانی‌های اجتماعی منجر بشود. برنامه‌ریزی دقیق و دقت جدی به این نوشته از سوی آموزش و پرورش ضروری است.