علت، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری اگزما_مستطیل زرد

اگزما نوعی بیماری التهابی مزمن پوست است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را دچار می‌کند. مشخصه مهم این بیماری ابراز خارش شدید و بی‌وقفه، قرمزی، خشکی مفرط، پوسته‌ریزی و در موارد شدیدتر، تاول‌ در نواحی گوناگون بدن است. این بیماری پوستی بر تاثییر عوامل بسیاری همچون ژنتیک، محرک‌های محیطی و استرس به وجود می‌آید و رایج‌ترین نوع آن، درماتیت آتوپیک نام دارد.

در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر، به معارفه انواع بیماری اگزما، علل، علائم و راه حلهای تشخیص آن پرداخته و در نهایت، نکاتی برای پیشگیری از این بیماری شرح داده‌ایم.

در انتها اگر سوالی دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما جواب خواهد داد.

اگزمای پوستی چیست؟ 

اگزما اصطلاحی کلی برای گروهی از بیماری‌های التهابی پوستی است که کارکرد سد محافظتی پوست را مختل می‌کنند. این سد نقش مهمی در نگه داری رطوبت پوست و محافظت از بدن در برابر محرک‌های خارجی و میکروب‌ها دارد. هنگامی این سد صدمه می‌بیند، پوست مستعد خشکی، التهاب، خارش و مشکلات دیگر می‌بشود. شایع‌ترین نوع این بیماری، درماتیت آتوپیک نام دارد و به همین علت، زیاد تر در متون پزشکی، واژه اگزما به طور خاص به درماتیت آتوپیک اشاره دارد. 

بعضی اوقات برخی افراد به علت شباهت علائم، این بیماری پوست را با دیگر مشکلات پوستی نظیر پسوریازیس و درماتیت تماسی نادرست می‌گیرند. در جدول زیر، تفاوت‌های کلیدی این سه حالت پوستی از نظر علائم، علت و نواحی شایع ابراز بازدید شده است.

ویژگی‌ها	درماتیت آتوپیک	پسوریازیس	درماتیت تماسی
شایع‌ترین علائم	لکه‌های قرمز، ترشح‌دار، پوسته‌دار به همراه خارش شدید	لکه‌های خشک، ضخیم و برجسته روی پوست	التهاب، قرمزی، خارش، تاول و خشکی در محل تماس با ماده محرک
دلایل رایج	اختلال در سد پوستی و جواب ایمنی نامناسب در تاثییر عوامل ژنتیکی و محیطی	عوامل ژنتیکی، مصرف زیاد الکل، ،سیگار کشیدن، استرس، برخی عفونت‌ها و داروها	تماس مستقیم پوست با مواد محرک و آلرژن‌ها
نواحی شایع ابراز	زیاد تر در چین‌های پوست همچون پشت زانو، داخل آرنج و گردن	پوست سر، زانوها، آرنج‌ها و در اطراف ناف و پایین کمر	هر ناحیه‌ای در معرض عامل محرک

برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب برای هر کدام از این مشکلات، باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.

انواع اگزمای پوستی

بیماری اگزما انواع مختلفی دارد که هر کدام دارای ویژگی‌ها، علل و محرک‌های منحصربه‌فردی می باشند. در ادامه به معارفه و بازدید با اهمیت ترین انواع این مشکل پوستی پرداخته‌ایم.

درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک که به اگزمای پوستی آتوپیک هم معروف است، طبق معمول علتایجاد لکه‌هایی خشک، خارش‌دار، قرمز یا تحول رنگ‌داده و همراه با خارش شدید می‌بشود. این نوع بیماری اگزما می‌تواند در هر سنی، از دوران نوزادی تا بزرگسالی ظاهر بشود و زیاد تر به طور دوره‌ای عود و فروکش می‌کند.

بر پایه داده‌های انتشار شده توسط موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH)؛

درماتیت آتوپیک در نزدیک به ۱۰۱.۲۷ میلیون بزرگسال و ۱۰۲.۷۸ میلیون کودک دیده می‌بشود. این آمار نشان‌دهنده شیوع ۲ درصدی در بزرگسالان و ۴ درصدی در کودکان است.

در نزدیک به ۷۰ تا ۹۰ درصد موارد، علائم این بیماری همچون پوست پوست شدن دست‌ ها قبل از ۵ سالگی ابراز می‌کنند.

اگزمای تماسی

درماتیت تماسی در تاثییر تماس مستقیم پوست با یک ماده محرک یا آلرژی‌زا تشکیل می‌بشود. این حساسیت پوستی طبق معمول به طور بثورات قرمز، خارش، تورم و بعضی اوقات اوقات تاول نمایان خواهد شد. درماتیت تماسی بسته به نوع عامل ایجادکننده به دو دسته مهم درماتیت تماسی تحریکی (غیرآلرژیک) و درماتیت تماسی آلرژیک تقسیم می‌بشود.

اگزمای پوستی سبورئیک

درماتیت سبوره‌ای طبق معمول تبدیل تشکیل لکه‌هایی قرمز با ظاهری چرب می‌بشود که زیاد تر با پوسته‌های زرد یا سفید رنگ همراه می باشند. این عارضه در نواحی از بدن که غدد چربی بسیاری دارند همچون پوست سر و صورت شیوع بیشتری دارد. هنگامی این بیماری در بزرگسالان و نوجوانان روی پوست سر ظاهر می‌بشود، به آن شوره سر می‌گویند؛ اما همین عارضه در نوزادان، کلاهک گهواره‌ای نام دارد.

درماتیت سوزش‌آور

وقتی که لایه محافظ بیرونی پوست با یک ماده محرک تماس اشکار می‌کند، یک عکس العمل التهابی غیرآلرژیک به نام درماتیت تماسی سوزش‌آور (تحریکی) تشکیل می‌بشود. این عارضه به طور مستقیم از صدمه به سلول‌های پوست ناشی می‌بشود و ماهیتی متفاوت از عکس العمل‌های آلرژیک دارد.

این عارضه امکان پذیر در پی یک بار تماس با یک ماده‌ محرک قوی یا در تاثییر تماس‌های مکرر با محرک‌های ضعیف‌تر همچون مواد شوینده تشکیل بشود. در برخی افراد، حتی آب خالی هم می‌تواند علتابراز این نوع از بیماری اگزما بشود.

اگزمای دیشیدروتیک

اگزما دیشیدروتیک که با نام‌ پومفولیکس هم مشهور است، با ظهور ناگهانی تاول‌های ریز و خارش‌دار ابراز اشکار می‌کند. این تاول‌ها که حاوی مایع می باشند، زیاد تر به شکل خوشه‌ای و در کف دست‌ها، بین انگشتان و کف پاها ظاهر خواهد شد. اندازه این ضایعات طبق معمول بین یک تا دو میلی‌متر بوده و رنگ کدری دارند.

اگزمای دست

درماتیت دست زیاد تر کف دست‌ها را تحت تاثییر قرار می‌دهد، اما امکان پذیر دیگر نواحی دست‌ها را هم دچار کند. این بیماری زیاد تر با علائم ساده‌ای همچون خارش کف دست، قرمزی و خشکی پوست نمود اشکار می‌کند. اما در موارد شدید و مزمن، پوست دست ترک خورده، ضخیم و دردناک می‌بشود که این شرایط توانایی انجام ساده‌ترین کارها را هم از فرد می‌گیرد.

نورودرماتیت

نورودرماتیت یا لیکن سیمپلکس مزمن طبق معمول با یک لکه خارش‌دار اغاز می‌بشود. خاراندن مکرر ناحیه، جهت تشدید خارش شده و پوست را ضخیم، تیره و چرمی می‌کند. این لکه‌های خارش‌دار زیاد تر در بازوها، شانه‌ها، آرنج‌ها، پاها، مچ پا، مچ دست، دست‌ها، پشت گردن و پوست سر ابراز می‌کنند. با این حال، شیوع این بیماری به این مناطق محدود نیست و امکان دارد در دیگر تکه‌های بدن حتی ناحیه مقعد و اندام تناسلی هم مشاهده بشود.

درماتیت سکه‌ای

درماتیت سکه‌ای یا اگزمای نومولار، به ظهور لکه‌های گرد و برجسته روی پوست حرف های می‌بشود. این لکه‌ها که به علت ظاهر دایره‌ای و همانند سکه‌ خود به این نام معروف شده‌اند، زیاد تر با خارش شدید همراه می باشند و امکان پذیر حالت ترشح‌دار، پوسته‌پوسته یا دلمه‌دار اشکار کنند. این بیماری زیاد تر در بازو و پاهای افراد نوجوان و بزرگسال خود را مشخص می کند.

درماتیت استازیس

نارسایی در گردش خون وریدی در پاها می‌تواند به نوعی التهاب پوستی به نام درماتیت استازیس منجر بشود. این حالت طبق معمول علائمی نظیر قرمزی پوست، تورم و خارش در پاها را به همراه دارد. با پیشرفت بیماری، پوست دچار تغییرات ثانویه شده و علائمی همچون پوسته‌پوسته شدن، خشکی و تحول رنگ در آن مشاهده می‌بشود. در صورت عدم درمان این بیماری، بیمار دچار زخم‌های وریدی و عفونت خواهد شد.

اگزما پوست سر

پوست سر، یکی از نواحی بدن است که در برابر این بیماری‌ التهابی صدمه‌پذیری بالایی دارد. انواع مختلفی از اگزما، هر یک با علائم بالینی نزدیک می‌توانند پوست سر را دچار کنند که درماتیت سبوره‌ای، درماتیت آتوپیک و درماتیت تماسی از جمله شایع‌ترین آن‌ها می باشند.

درماتیت پلک

اگزمای پلک یا اگزمای دور چشم، یک نوع درماتیت تماسی است که در جواب به تماس پوست با یک آلرژن یا محرک تشکیل می‌بشود. این عارضه با علائمی نظیر قرمزی، خارش، تورم و پوسته‌پوسته شدن پلک‌ها ابراز می‌کند و در بزرگسالانی که به انواع دیگر این بیماری در ناحیه صورت خود مبتلا می باشند، شیوع بیشتری دارد.

اگزما نوزادان

اگزما، نه‌تنها در کودکان شیوع بالایی دارد، بلکه در نوزادان شیرخوار هم با نشانه‌هایی همچون خارش بدن، خشکی شدید و قرمزی ابراز اشکار می‌کند. این بیماری می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن نوزاد پدیدار بشود، اما زیاد تر در گونه‌ها، پیشانی و پوست سر زیاد تر از دیگر نقاط دیده می‌بشود. از انواع رایج این بیماری که پوست نوزادان را دچار می‌کنند می‌توان به درماتیت آتوپیک، درماتیت تماسی، درماتیت دیشیدروتیک و درماتیت سبوره‌ای اشاره کرد.

علت‌های مهم ابراز اگزما

این بیماری یک علت واحد ندارد و نتیجه یک تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی است. در ادامه، برخی از عواملی را که در ابراز این بیماری التهابی پوستی نقش ایفا می‌کنند مورد بازدید قرار داده‌ایم.

ژنتیک و سابقه خانوادگی

ژنتیک و سابقه خانوادگی اولین و با اهمیت ترین علت اگزما پوستی محسوب می‌بشود. تحقیقات نشان داده که در افراد دارای سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری اگزما، گمان ابراز این بیماری زیاد تر است. این چنین، اگر در خانواده فردی سابقه آسم، رینیت آلرژیک و آلرژی به گرده گیاهان، غذاها یا موی حیوانات خانگی وجود داشته باشد، گمان ابتلای فرد به بیماری اگزما افزایش اشکار می‌کند.

اختلال سد ایمنی پوست

دومین علت اگزما، به ضعف در کارکرد سد دفاعی پوست برمی‌گردد. اختلال در کارکرد این سد که می‌تواند ناشی از جهش‌های ژنتیکی یا قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی همچون اشعه فرابنفش باشد، تبدیل از دست رفتن شدید آب از پوست و در نتیجه خشکی مفرط می‌بشود. این خشکی، محیطی مساعد برای ابراز علائم اگزما یا تشدید آن‌ فراهم می‌آورد.

عوامل محیطی

برخی محرک‌های محیطی همچون دود سیگار، آلاینده‌های هوا و مواد شوینده، پوست برخی افراد را تحریک کرده و علائم اگزما را شعله‌ور می‌کنند. علاوه‌بر این، تغییرات آب و هوایی هم نقش مهمی ایفا می‌کنند. هوای خشک با افت رطوبت، جهت خشکی و خارش پوست می‌بشود، در حالی که گرما و رطوبت بالا، خارش و التهاب را شدت می‌بخشند.

عوامل روانی

علت اگزمای پوستی، گرچه زیاد تر دارای ریشه‌های ژنتیکی و محیطی است، اما ارتباطی انکارناپذیر با سلامت روان دارد. استرس مزمن و اضطراب با افزایش سطح کورتیزول، سد دفاعی پوست را تضعیف کرده و تبدیل جواب التهاب غیرقابل کنترل می‌بشود که این کار به نوبه خود، علائم اگزما را تشدید می‌کند. این کار مشخص می کند که مدیریت موثر استرس و دقت به سلامت روان، قسمت جدایی‌ناپذیری از برنامه درمانی این بیماری به حساب می اید.

علائم مهم اگزما

شایع‌ترین علائم اگزما که اکثر افراد مبتلا آن‌ها را توانایی می‌کنند، شامل موارد زیر می باشند:

• خارش شدید و مکرر
• پوست خشک، ترک‌خورده و پوسته پوسته
• قرمزی و التهاب
• پوسته‌ریزی پوست
• تاول
• ضخیم شدن پوست
• ضایعات خونی ناشی از خارش مداوم

علائم اگزما می‌توانند به طور دوره‌ای عود کرده و بعد از مدتی بهبود اشکار کنند یا حتی برای سال‌ها کاملا نهان بمانند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، پیشنهاد می‌بشود که به پزشک مراجعه کنید.

بیماری اگزما کدام نواحی بدن را دچار می کند؟

علائم اگزما می‌تواند هر ناحیه‌ای از بدن را دچار کند. با این حال، برخی مناطق بدن، زیاد تر یا کمتر از دیگر نواحی مستعد ابتلا به این بیماری می باشند. در ادامه، نواحی شایع و غیرمعمول ابراز علائم این بیماری را ذکر کرده‌ایم.

• نواحی شایع: دست‌، گردن، آرنج‌، پا، پوست سر، پلک، صورت، لب‌، داخل و اطراف گوش‌
• نواحی غیرمعمول: نوک سینه‌ها، پستان‌ها، مقعد و ناحیه تناسلی مردان و زنان

این بیماری در ناحیه تناسلی زیاد تر به علت تعریق بیشتر از حد، پوشیدن لباس‌های تنگ و نامناسب و اصطکاک مداوم بین سطوح پوست تشکیل می‌بشود.

عوارض اگزما چیست؟

برخی از با اهمیت ترین عوارضی که در صورت عدم درمان بیماری اگزما رخ خواهند داد، شامل موارد زیر می باشند:

• عفونت‌های ثانویه: به علت خراشیدن پوست صدمه‌دیده در تاثییر خارش، سد دفاعی آن از بین می‌رود و به باکتری‌ها و ویروس‌ها اجازه ورود می‌دهد. این حالت می‌تواند تبدیل عفونت‌های شدید باکتریایی و ویروسی بشود.
• مشکلات خواب: خارش مداوم و شدید ناشی از این بیماری پوستی در طول شب، علتبی‌خوابی و افت کیفیت خواب می‌بشود.
• مشکلات روحی و روانی: خارش مزمن، اختلال خواب و تغییرات ظاهری پوست می‌توانند علتایجاد یا تشدید اضطراب و افسردگی شوند.

علاوه‌بر این عوارض، شواهد علمی نشان خواهند داد که افراد مبتلا به درماتیت پوستی به گمان زیاد دچار آسم، تب یونجه و آلرژی‌های غذایی هم خواهد شد.

تشخیص علت اگزما پوستی چطور است؟

از آنجایی که انواع گوناگون این بیماری زیاد تر علائم و محرک‌های شبیهی دارند، مراجعه به یک دکتر پوست و مو برای تشخیص صحیح و دریافت درمان مناسب الزامی است. راه حلهایی که به پزشک متخصص در تشخیص این بیماری و نوع آن پشتیبانی می‌کنند، شامل موارد زیر می باشند:

معاینه فیزیکی و بازدید سابقه پزشکی

پزشک در ابتدا پوست بیمار را معاینه کرده و به بازدید سابقه پزشکی و خانوادگی او می‌پردازد. این بازدید شامل سوال‌هایی درمورد زمان اغاز علائم، زمان ابراز آن‌ها و سابقه درماتیت در اعضای خانواده می‌بشود. این چنین پزشک از فرد در رابطه محصولات بهداشتی، آرایشی و شوینده‌های مورد منفعت گیری و مواد شیمیایی یا محرک‌هایی که به علت شغل خود با آن‌ها در تماس است، سوالاتی می‌پرسد.

تست خراش پوستی

در تست خراش پوستی، مقدار مقداری از محلول‌های حاوی آلرژن‌های رایج روی پوست ساعد قرار داده می‌بشود. سپس با منفعت گیری از یک سوزن کوچک، لایه سطحی پوست به آرامی خراش داده می‌بشود تا آلرژن‌ها به زیر پوست نفوذ کنند. اگر بدن فرد نسبت به ماده‌ای حساسیت داشته باشد، ظرف چند دقیقه در آن ناحیه یک عکس العمل موضعی به شکل تورم و قرمزی مشاهده می‌بشود.

آزمایش‌های خون

این آزمایش به طور خاص برای اندازه‌گیری سطح ایمیونوگلوبولین E یا IgE در خون صورت می‌گیرد. IgE نوعی آنتی‌بادی است که توسط سیستم ایمنی بدن در جواب به عوامل آلرژی‌زا تشکیل می‌بشود. در افرادی که به این اختلال التهابی مبتلا می باشند، سطح IgE زیاد تر به بالاتر از حد نرمال افزایش اشکار می‌کند.

تست پچ (Patch Test)

در مواردی که پزشک به درماتیت آلرژیک مشکوک باشد، تست پچ به‌گفتن یکی از دقیق‌ترین ابزارهای تشخیصی به کار می‌رود. این روش شامل قرار دادن یک سری محفظه‌های کوچک روی پوست بیمار است که هر یک حاوی مقادیر زیاد مقداری از مواد آلرژی‌زا می باشند.

این محفظه‌ها طبق معمول روی پوست پشت چسبانده خواهد شد. پزشک بعد از گذشت دو روز، عکس العمل‌های اولیه پوست را بازدید می‌کند. سپس، دو روز سپس از برسی عکس العمل‌های اولیه، برسی نهایی صورت می‌گیرد.

بیوپسی پوست

در صورتی که تشخیص قطعی این بیماری با معاینه فیزیکی، پچ‌ تست یا دیگر آزمایش‌ها میسر نباشد، متخصص پوست برای رسیدن به یک نتیجه‌ دقیق از روش بیوپسی پوست منفعت گیری می‌کند. در این روش، نمونه کوچکی از پوست ناحیه دچار برداشته شده و زیر میکروسکوپ توسط متخصص بازدید می‌بشود. این بازدید میکروسکوپی به تایید قطعی تشخیص یا رد آن پشتیبانی می‌کند.

 آیا درمان قطعی اگزما وجود دارد؟

اکنون، درمان قطعی برای بیماری اگزما کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. با این حال، با منفعت گیری از راه حلهای درمانی حاضر می‌توان علائم آن را کنترل و مدیریت کرد. این راه حلها شامل مصرف مرطوب‌کننده‌های مناسب، منفعت گیری از کرم‌ها و پمادهای استروئیدی، آنتی‌هیستامین و در موارد شدیدتر، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و نوردرمانی خواهد شد.

راه پیشگیری از اگزما چیست؟

هرچند پیشگیری کامل از ابراز این بیماری به طور قطعی مقدور نیست، اما با مراعات نکات زیر می‌توان شدت و دفعات عود آن را افت داد:

• به طور منظم در طول روز از مرطوب‌کننده‌ مناسب منفعت گیری کنید، به خصوص بلافاصله بعد از حمام، وقتی که پوست تا این مدت مقداری نم‌دار است.
• با آب ولرم دوش بگیرید و از آب داغ دوری کنید.
• لباس‌های گشاد و راحت و از جنس الیاف طبیعی همچون نخ بپوشید.
• استرس و اضطراب خود را با راه حلهای همچون مدیتیشن و یوگا افت دهید.
• روزانه به مقدار کافی آب بنوشید تا پوست با افتآب روبه رو نشود.
• به جای شوینده‌های قوی که امکان پذیر پوست را تحریک کنند، از محصولات ملایم منفعت گیری کنید.

در کنار مراعات این موارد، باید از عوامل محرک و آلرژیکی که علت اگزما می باشند، دوری کنید.

چه وقتی به متخصص پوست مراجعه کنیم؟

اگر با هر یک از شرایط زیر روبه رو هستید، پیشنهاد می‌بشود به متخصص پوست مراجعه کنید:

• اگر علائم به قدری شدید و آزاردهنده می باشند که جهت اختلال در فعالیت‌های روزمره، کار یا خواب شده‌اند.
• در صورتی که با علائم عفونت همچون ترشح چرکی یا تب روبه رو هستید.
• اگر با وجود مراعات پیشنهاد‌های مراقبتی همچون منفعت گیری از مرطوب‌کننده‌ها و دوری از محرک‌ها، علائم اگزما بهبود نیافته یا بدتر شده است.

پزشک بعد از بازدید حالت پوست، راهکارهای درمانی مشابه با نوع و شدت این بیماری را اراعه می‌دهد. این درمان‌ها زیاد تر شامل منفعت گیری از داروهای موضعی یا خوراکی می باشند که به کنترل التهاب و بهبود حالت پوست پشتیبانی می‌کنند. در صورت تجویز دارو توسط پزشک، می‌توانید داروهای خود را توسط سامانه داروخانه آنلاین دکتردکتر تهیه کنید.

مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی با راهنمایی پزشک متخصص پوست

بیماری اگزما نه فقط یک بیماری پوستی، بلکه چالشی برای کیفیت زندگی، اسایش و مطمعن به نفس است. با وجود این که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، می‌توان علائم آن را کنترل کرد. کنترل و افت علائم آن هم جز با پیروی از یک برنامه درمانی دقیق و مناسب میسر نیست.

پزشک متخصص پوست می‌تواند با تشخیص دقیق نوع این اختلال و شدت آن، بهترین روش درمان را برای شما انتخاب کند. این برنامه می‌تواند شامل داروهای موضعی، داروهای خوراکی و این چنین راهکارهای مراقبتی برای کنترل عوامل محرک باشد. برای دریافت مشاوره و راهکار درمانی مناسب، همین اکنون با دکتر پوست آنلاین از طریق سایت دکتردکتر مشورت کنید.

منبع های:

eczema.org

webmd.com

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری