اختلال اضطراب بعد از سانحه یا PTSD چیست و چطور درمان می‌بشود؟_مستطیل زرد

اختلال اضطراب بعد از سانحه یا PTSD، یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال شایع‌ترین اختلالات روانی است که در پی توانایی یا مشاهده یک اتفاقات صدمه‌زا همانند جنگ، تصادف شدید یا …، تشکیل می‌بشود.

این اختلال، می‌تواند علتابراز نشانه‌هایی همانند کابوس، یادآوری‌های ناخواسته، اجتناب، بی‌خوابی، بی‌اعتمادی و تحریک‌پذیری بشود و کیفیت زندگی فرد را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهد. 

اهمیت شناخت و درمان به‌موقع PTSD، نه‌تنها در افت رنج فردی، بلکه در جلوگیری از مزمن شدن علائم و صدمه به روابط خانوادگی و اجتماعی او اهمیت تعداد بسیاری دارد. از این  رو در این مقاله مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درمورد چیستی این مشکل، علائم، دلایل، راه حلهای تشخیص، درمان و نقش خانواده در حمایتاز فرد مبتلا به PTSD خواهیم او گفت.

دقت! این راهنما، بر پایه منبع های معتبر علمی و با نگاهی ساده و کاربردی تدوین شده تا بتواند برای عموم افراد، چه در جایگاه فرد صدمه‌دیده و چه اطرافیان او، سودمند واقع بشود.

اگر سوالی دارید، در انتها بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر جواب دهد.

اختلال اضطراب بعد از سانحه (PTSD) چیست؟

اختلال اضطراب بعد از سانحه یا PTSD، حالتی روانی است که بعد از توانایی یا مشاهده یک حادثه خشونت‌آمیز یا تهدید کننده نظیر استرس جنگ، تجاوز، تصادف، بلایای طبیعی یا مرگ نزدیکان ابراز می‌کند. اگر علائم روانی این حوادث زیاد تر از یک ماه باقی بماند و اختلال قابل‌دقت در زندگی تشکیل کند، PTSD نقل می‌بشود.

علائم استرس بعد از سانحه PTSD

PTSD شامل چهار دسته مهم نشانه است که فرد امکان پذیر همه یا بخشی از آنها را توانایی کند:

یادآوری مزاحم حادثه

خاطرات ناخواسته یا فلش‌بک حادثه، کابوس و عکس‌العمل‌های عاطفی یا جسمی شدید زمان روبه رو با یادآوری حادثه همچون دعوا پانیک.

اجتناب

 تلاش برای نادیده گرفتن خاطرات یا جلوگیری از بودن در مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که یادآور سانحه.

تغییرات منفی در تفکر و روحیه

 شامل افکار منفی درمورد خود یا آینده، حس بی‌اعتمادی، ناامیدی، بی‌حسی عاطف یا افت علاقه به فعالیت‌های روزمره.

عکس العمل‌پذیری یا تحریک‌پذیری مزمن

 بی‌خوابی، مشکل در تمرکز، هراس مداوم، خشم ناگهانی، رفتارهای مخاطره‌آمیز، پرخاشگری یا حساسیت بیشتر از حد.

آیا شدت علائم PTSD همیشه شدید است؟

خیر، شدت علائم متغیر است و می‌تواند بسته به فرد و شرایط از خفیف تا زیاد شدید تحول کند. برخی امکان پذیر فقط در موقعیت‌های به‌خصوص همانند صدای ناگهانی علائم را توانایی کنند، اما در افراد دیگر، نشانه‌ها شدید بوده و زندگی روزمره، روابط و شغل را مختل می‌کند.

دلایل تشکیل PTSD

نحوه ابتلا به PTSD طبق معمولً به عوامل مختلفی چون موارد زیر بستگی دارد:

• نوع حادثه؛ توانایی مستقیم، مشاهده، یا شنیدن درمورد یک حادثه تهدید کننده.
• تاریخچه فرد؛ سابقه تروما، اختلالات روانی، یا سوء مصرف مواد.
• حمایتاجتماعی؛ ضعف در حمایتخانوادگی یا دوستان.
• عکس العمل بیولوژیکی فرد به استرس؛ تنظیم نادرست هورمون‌های مرتبط با استرس.

برای کنترل و درمان اضطراب بعد از سانحه باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟

در درمان PTSD سه گروه تخصص پزشکی مهم نقش دارند:

• دکتر روان‌پزشک؛ تشخیص، بازدید دارویی و پیگیری پزشکی توسط روانپزشک.
• روان‌درمانگر؛ اراعه راه حلهای درمان‌های مخصوص روانی.
• روان‌شناس بالینی؛ اراعه درمان روبه رو.

مسئله! در صورت وجود اختلالات جانبی همانند سوء مصرف مواد یا افسردگی، امکان پذیر نیاز به مراجعه به مشاوره حمایتی یا پزشکان تخصص‌های دیگر نیز باشد.

آیا در کنار روانپزشک، باید به روانشناس هم مراجعه کرد؟

بله. در این چنین شرایطی، رویکرد ترکیبی در زیاد تر موارد موثرتر است. از این رو دارودرمانی طبق معمولً توسط روان‌پزشک اغاز می‌بشود تا شدت علائم افت یابد. در کمنار آن، روان‌ درمانگر به پشتیبانی راه حلهای روان‌درمانی تخصصی بر روی پردازش تروما و بهبود توانایی‌های مقابله‌ای فرد تمرکز می‌کند. 

آیا نیاز به مراجعه سریع برای درمان PTSD وجود دارد؟

اگر در شرایط زیر هستید، مراجعه سریع به پزشک پیشنهاد می‌بشود:

• ابراز افکار صدمه‌رسان به خود یا دیگران؛
• کابوس‌ها یا فلش‌بک‌های شدید و مکرر؛
• بی‌خوابی طویل یا اضطراب مزمن؛
• ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره یا نگه داری شغل و روابط.

حتی در صورت ابراز علائم خفیف، اغاز سریع روان‌درمانی خطر پیشرفت به PTSD مزمن را افت می‌دهد.

استرس بعد از سانحه چطور تشخیص داده می‌بشود؟

تشخیص PTSD طبق معمول از طریق راه حلهای زیر صورت می‌گیرد:

• مصاحبه بالینی برای بازدید تاریخچه حادثه، نشانه‌ها و تاثییر آن بر زندگی؛
• منفعت گیری از ابزارهای استاندارد روانشناسی همچون تست PCL‑۵ یا غربالگری  PC‑PTSD‑۵؛
• بازدید و تشخیص مقدار افزایش اضطراب سپس از اتفاق، شوک سپس از تصادف، اجتناب و تغییرات شناختی طی حداقل یک ماه بعد از سانحه.

تست PTSD

لطفاً به هر یک از جملات زیر با دقت به مقدار توانایی‌ خود در دو هفته قبل جواب دهید. برای هر مورد، شدت توانایی خود را با یکی از گزینه‌های زیر اشکار کنید:

گزینه	شدت توانایی
۰	اصلاً
۱	کم
۲	تا حدی
۳	زیاد
۴	زیاد زیاد

قسمت A؛ بازتجربه اتفاقات صدمه‌زا

1. آیا خاطرات ناخوشایند و ناخواسته‌ای از اتفاقات صدمه‌زا در ذهن شما مرور شده‌اند؟
2. آیا خواب‌هایی درمورد آن اتفاقات دیده‌اید که برایتان ازردهکننده بوده‌اند؟
3. آیا در بیداری حس کرده‌اید که سانحه مجدد در حال وقوع است همانند فلش‌بک؟

قسمت B؛ اجتناب

• آیا تلاش کرده‌اید از فکر کردن یا سخن بگویید کردن درمورد اتفاقات صدمه‌زا اجتناب کنید؟
• آیا از مکان‌ها، افراد یا موقعیت‌هایی که شما را به یاد آن اتفاقات می‌اندازند، دوری کرده‌اید؟

قسمت C؛ تغییرات منفی در افکار و احساسات

1. آیا حس بی‌اعتمادی یا دوری از دیگران داشته‌اید؟
2. آیا حس گناه، شرم یا سرزنش خود به‌خاطر سانحه داشته‌اید؟
3. آیا فهمید افت در توانایی خود برای توانایی احساسات مثبت همانند نشاط، محبت یا رضایت شده‌اید؟

قسمت D؛ افزایش تحریک‌پذیری و عکس العمل‌پذیری

• آیا حس تحریک‌پذیری، خشمگینی یا خشم داشته‌اید، حتی در موقعیت‌های بی‌اهمیت؟
• آیا همیشه حس کرده‌اید در حالت آماده‌باش یا هوشیاری بیشتر از حد هستید؟
• آیا با مشکل در خوابیدن یا بیدار ماندن در خواب روبه رو بوده‌اید؟

نحوه امتیازدهی

• برای هر سوال، نمره‌ای از ۰ تا ۴ ثبت کنید.
• مجموع نمرات را محاسبه کنید (حداکثر نمره: ۴۴).

تفسیر نمره نهایی تست PTSD

برای تفسیر نتیجه تست خود با دقت به امتیاز به دست آمده، به جدول زیر دقت کنید:

مجموع نمره	تفسیر اولیه
۰ تا ۱۳	گمان پایین برای PTSD
۱۴ تا ۲۵	گمان متوسط؛ امکان پذیر استرس حاد یا علائم گذرا باشد
۲۶ تا ۳۴	گمان بالا برای PTSD؛ پیشنهاد به مراجعه به روان‌درمانگر
۳۵ به بالا	گمان زیاد بالا برای PTSD؛ برسی تخصصی سریع پیشنهاد می‌بشود.

مسئله! این تست به‌گفتن ابزار غربالگری اولیه طراحی شده و به‌تنهایی برای تشخیص قطعی اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) کافی نیست. برای برسی دقیق و دریافت درمان مناسب، مراجعه به روان‌پزشک یا روان‌شناس بالینی الزامی است.

درمان PTSD

درمان اضطراب بعد از سانحه، شامل دو قسمت مهم می‌بشود:

روان‌درمانی

برای درمان اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD) در بزرگسالان و کودکان، از چند نوع روش روان‌درمانی یا او مباحثه درمانی منفعت گیری می‌بشود. برخی از راه حلهای مؤثر در درمان PTSD عبارت هستند از:

درمان شناختی

درمان شناختی به فرد پشتیبانی می‌کند الگوهای فکری منفی یا نادرستی را که در ذهن او تثبیت شده‌اند و جهت ماندگاری ذهنی در توانایی سانحه شده‌اند، شناسایی و اصلاح کند. 

برای مثال، فرد امکان پذیر به نادرست باور داشته باشد که خود تقصیر کار وقوع سانحه است یا هر لحظه امکان دارد آن اتفاق مجدد اتفاق بیفتد. این شیوه طبق معمولً همراه با درمان از طریق روبه رو به‌کار گرفته می‌بشود.

درمان از طریق روبه رو

این روش، یک درمان رفتاری است که فرد را به‌صورت ایمن و کنترل‌شده با موقعیت‌ها، خاطرات یا احساساتی مواجه می‌کند که علتاضطراب و هراس شده‌اند. مقصد آن، افت حساسیت به این محرک‌ها و افزایش توانایی کنار آمدن با آن‌ها است.

 این نوع درمان به‌اختصاصی در افت شدت کابوس‌ها و فلش‌بک‌ها موثر واقع می‌بشود. در برخی رویکردهای مدرن‌تر، از فناوری حقیقت مجازی برای بازسازی موقعیتی که سانحه در آن رخ داده منفعت گیری می‌بشود تا فرایند روبه رو مؤثرتر باشد.

حساسیت‌زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد 

در این روش، فرد ضمن روبه رو با خاطره صدمه‌زا، حرکات چشم هدایت‌شده‌ای را انجام می‌دهد. این فرایند به پردازش مؤثرتر خاطرات دردناک پشتیبانی می‌کند و در نهایت می‌تواند علتتحول عکس العمل عاطفی فرد نسبت به آن خاطرات بشود.

در کنار این راه حلها، درمانگر به بیمار پشتیبانی می‌کند تا توانایی‌های مقابله با استرس را یاد بگیرد و در روبه رو با موقعیت‌های دشوار زندگی، کنترل بیشتری بر احساسات خود داشته باشد.

همه این راه حلهای روان‌درمانی می‌توانند در افت هراس پایدار ناشی از توانایی سانحه مؤثر باشند. انتخاب روش مناسب درمان و تصمیم‌گیری در رابطه ترکیب آن‌ها، با مشورت مستقیم با متخصص سلامت روان انجام می‌بشود.

درمان با این روش می‌تواند به‌صورت فردی، گروهی یا ترکیبی از هر دو صورت بگیرد. در جلسات گروه‌درمانی، فرد با افرادی که توانایی‌ای شبیه دارند در ربط قرار می‌گیرد و این همدلی می‌تواند روال بهبودی را تحکیم کند.

دارودرمانی

در کنار روان‌درمانی، منفعت گیری از برخی داروها نیز برای افت علائم PTSD رایج و مؤثر است. انواع داروهایی که در این عرصه منفعت گیری خواهد شد، عبارت‌اند از:

داروهای ضد افسردگی

این داروها به افت علائم افسردگی و اضطراب پشتیبانی می‌کنند و در بهبود اختلالات خواب و تمرکز نیز مؤثر می باشند. برخی از داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین همانند سرترالین و پاروکستین، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان PTSD قبول شده‌اند.

داروهای ضد اضطراب

این داروها به افت حس اضطراب پشتیبانی می‌کنند، اما به‌علت پتانسیل سوء مصرف، تنها برای دوره‌های مختصر‌زمان تجویز خواهد شد. مصرف داروهای ضد استرس باید تحت نظر دقیق پزشک انجام گیرد.

پرازوسین

برخی مطالعات نشان داده‌اند که پرازوسین می‌تواند در افت یا کنترل کابوس‌های ناشی از PTSD مؤثر باشد. با این حال، یافته‌های جدیدتری حاکی از آن است که تأثیر این دارو امکان پذیر از داروهای غیر اختصاصی زیاد تر نباشد.

تفاوت نتایج پژوهش‌ها امکان پذیر به علت تفاوت در جمعیت مورد مطالعه باشد. به این علت، مصرف پرازوسین باید با نظر پزشک انجام بشود تا اشکار بشود آیا برای حالت خاص بیمار مناسب است یا خیر.

در دکتردکتر، می‌توانید نسخه روانپزشک خود را بارگزاری کنید و برای خواست آنلاین دارو، از داروخانه آنلاین دکتردکتر پشتیبانی بگیرید. 

درمان PTSD در بزرگسالان

درمان استرس بعد از سانحه، طبق معمولً به‌صورت درمان هفتگی است و ۱۲ تا ۲۰ جلسه طول می‌کشد. این جلسات، شامل موارد زیر است:

• مشاوره فردی با تمرکز بر پردازش تروما
• ادامه یا اغاز دارودرمانی در صورت نیاز

مسئله! پیگیری روال درمان، برسی مجدد علائم و تنظیم برنامه مهم است.

درمان PTSD در کودکان

درمان کودکانی که دچار اضطراب بعد از سانحه شده‌اند، شامل این موارد است:

• جلسات درمانی مخصوص کودکان با دخالت والدین
• آموزش و شراکت والدین و معلمان
• منفعت گیری از جلسات گروهی خانواده‌محور برای تشکیل حمایتساختاری و افزایش توانایی‌های مقابله‌ای

چطور می‌توان از اختلال اضطراب بعد از سانحه پیشگیری کرد؟

برای جلوگیری از ابراز PTSD، می‌توان مطابق مسیر زیر پیش رفت:

• اغاز تیمی روان‌درمانی به‌محض امکان؛
• آموزش توانایی‌های مقابله با استرس؛
• تحکیم حمایتاجتماعی و خانواده؛
• گوش دادن، همدلی و وجود فعال در مرحله های اولیه بعد از سانحه.

نقش اطرافیان در کنترل اثرات اختلال اضطراب بعد از سانحه و بهبودی آن

حمایتاطرافیان، تاثییر بسیاری در بهبودی علائم ناشی از این اختلال دارد. از این رو بهترین رویکرد در این زمان، دقت به نکات زیر است:

• تشویق به مراجعه و ادامه درمان
• فراهم کردن فضای امن و قابل مطمعن
• همراهی در جلسات یا آموزش خانواده‌محور
• نگهداری مراقبت از خود (خودمراقبتی) تا توان حمایتبالا

اولین قدم برای درمان پی تی اس دی؛ پذیرفتن مشکل!

اگر توانایی سانحه و پیامدهای آن زندگی‌تان را تحت تأثیر قرار داده، مراجعه به پزشک یا متخصص سلامت روان الزامی است. در کنار ادامه درمان، می‌توانید از راهکارهای زیر برای کنار آمدن بهتر با علائم پشتیبانی بگیرید:

• به برنامه درمانی پایبند باشید؛ اثربخشی دارو و روان‌درمانی نیازمند زمان است. به خود یادآوری کنید که روال بهبود تدریجی است و تداوم درمان، جلسات منظم و همکاری با درمانگر، کلید پیشرفت شما است.
• در رابطه PTSD آگاهی اشکار کنید؛ شناخت بهتر از ماهیت اختلال و دلایل ابراز آن، به شما پشتیبانی می‌کند احساسات خود را بهتر فهمیدن کرده و عکس العمل‌های سالم‌تری داشته باشید.
• از خود مراقبت کنید؛ خواب کافی، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و داشتن اسایش ذهنی، نقش مهمی در کنترل علائم دارند. بهتر است مصرف کافئین و نیکوتین را افت دهید یا به‌طور کامل کنار بگذارید.
• از مصرف خودسرانه دارو یا مواد پرهیز کنید؛ منفعت گیری از الکل یا مواد مخدر امکان پذیر در ابتدا آرام‌قسمت به نظر برسد، اما در طویل مدت صدمه‌زا بوده، روال درمان را مختل کرده و مشکلات بیشتری تشکیل می‌کند.
• الگوهای اضطراب را قطع کنید؛ وقتی که دچار اضطراب شدید، با پیاده‌روی یا انجام فعالیتی لذت‌قسمت همانند مطالعه یا تماشای فیلم، تمرکز خود را از احساسات منفی منحرف کنید.
• روابط حمایتی را نگه داری کنید؛ زمان‌گذرانی با دوستان، خانواده یا افراد مورد مطمعن، حس امنیت و اسایش را افزایش می‌دهد.
• در گروه‌درمانی شرکت کنید؛ با مشورت متخصص، می‌توانید گروه‌های حمایتی مناسب اشکار کنید. این گروه‌ها از طریق کلینیک‌های روان‌درمانی، مراکز اجتماعی یا راهنماهای آنلاین قابل دسترسی می باشند.

اگر حس لغزش در مسیر درمان دارید، نا امید شده‌اید یا تصمیم خودکشی دارید، قبل از هر کاری، با منفعت گیری از سرویس ویزیت آنلاین روانشناسی دکتردکتر، در اسرع زمان با پزشک سخن بگویید کنید و تا بهتر شدن اوضاع، با پزشک در ربط باشید تا از این گذرگاه سخت، عبور کنید.

منبع های:

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری