آزمایش ویتامین D و تفسیر آن؛ با اهمیت ترین قدم تشخیص علت خستگی_مستطیل زرد

آزمایش ویتامین D یک تست خون ساده اما زیاد مهم است که برای سنجش سطح این ویتامین حیاتی در بدن انجام می‌بشود. افتویتامین D در مردان و زنان زیاد شایع است و در صورت نادیده‌گرفته‌شدن، بر سلامت جسمی و حالت روانی فرد تاثییر می‌گذارد. افتاین ویتامین در مختصر‌زمان علتخستگی و تغییرات خلق‌وخو و در طویل مدت تبدیل نرمی استخوان در کودکان (راشیتیسم) یا پوکی استخوان در بزرگسالان می‌بشود.

در این نوشته از مجله دکتردکتر، درمورد این آزمایش، تفسیرش و هر آنچه که درمورد آن وجود دارد، حرف های‌ایم.

اگر در انتها اگر سوالی داشتید، در قسمت نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر جواب دهد.

آزمایش ویتامین D چیست؟

آزمایش ویتامین دی دقیق‌ترین روش برای تشخیص مقدار این ویتامین در بدن است. در این آزمایش، مقدار ماده‌ای به نام ۲۵-هیدروکسی ویتامین دی (۲۵ hydroxyvitamin) اندازه‌گیری می‌بشود که شکل ذخیره‌ای ویتامین D در خون است. 

این ماده به اختصار با عبارت ۲۵(OH)D نشان داده می‌بشود. در آزمایش‌های دقیق‌تر می‌توان فرم فعال ویتامین D (یا کلسیتریول) را تعیین کرد. به‌طور کلی، اگر مشکوک به افتیا عدم اعتدال ویتامین D باشید، این آزمایش، اولین و یقین‌ترین قدم برای تشخیص و درمان است.

چرا آزمایش ویتامین D را انجام دهیم؟

ویتامین D یکی از ویتامین های مورد نیاز بدن است که درصورت وجود کمبود، کارکرد شخص را مختل می‌کند. این قضیه با علائمی همانند خستگی، تغییرات خلقی یا افسردگی ظاهر بشود. پزشکان طبق معمول این تست را برای بازدید علت درد و خستگی مزمن، شکستگی‌های مکرر، افت تراکم استخوان تجویز می‌کنند. این چنین، سطح ویتامین D باید در گروه‌های حساس (همانند سالمندان، زنان باردار یا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن) به طور مرتب بازدید بشود. 

تفاوت ویتامین D2 و D3 در آزمایش خون چیست؟

ویتامین D دو شکل مهم D2 و D3 دارد که هر دو در کبد به فرم قابل اندازه‌گیری یعنی ۲۵-هیدروکسی تبدیل خواهد شد. آزمایش ویتامین D طبق معمول سطح ترکیبی D2 و D3 را با هم می‌سنجد و آن را به‌صورت «۲۵(OH)D» گزارش می‌دهد. این ویتامین‌ها از منبع های زیر تامین خواهد شد: 

• ویتامین D2؛  از منبع های گیاهی و غذاهای غنی‌شده تامین می‌بشود.
• ویتامین D3؛ از طریق نور خورشید و منبع های حیوانی یا مکمل‌ها تامین می‌بشود.

بازدید جمع این دو نوع برای تفسیر افتیا کافی بودن ویتامین D در تعداد بسیاری از شرایط به‌تنهایی کفایت می‌کند. یقیناً درصورتی که نیاز به بازدید تفکیکی باشد، پزشک می‌تواند اندازه‌گیری جداگانه سطح ۲۵(OH)D2 و ۲۵(OH)D3 را تجویز کند. 

آزمایش ویتامین D چطور انجام می‌بشود؟

برای انجام آزمایش ویتامین دی، کافی‌ست یک نمونه خون از رگ‌ها گرفته بشود. مثالگیری طبق معمول در کمتر از ۵ دقیقه انجام می‌بشود و به بی‌حسی یا آماده‌سازی خاصی نیاز ندارد. طبق معمول همزمان با انجام این آزمایش، فاکتورهای دیگر نیز مورد بازدید قرار می‌گیرند، به این علت نتیجه آزمایش با دقت به تعداد فاکتورهای تجویز شده تحول می‌کند. در اکثر موارد نتیجه آزمایش ویتامین D (به‌تنهایی) در همان روز یا روز سپس آماده می‌بشود.

چطور برای انجام این آزمایش آماده شویم؟

برای انجام آزمایش ویتامین دی نیازی به آمادگی خاص و ناشتا بودن نیست. برای انجام این آزمایش می‌توانید مطابق روال عادی غذا بخورید یا داروهای خود را مصرف کنید. یقیناً درصورتی که پزشک همراه این تست، آزمایش‌های فرد دیگر نیز خواست کرده باشد، باید شرایط انجام آزمایش را از پزشک یا آزمایشگاه مورد نظر سوال کنید.

مسئله! اگر مکمل ویتامین D مصرف می‌کنید، حتماً پزشک یا مسئول آزمایشگاه را در جریان قرار دهید، چون امکان پذیر بر تفسیر نتایج تاثییر داشته باشد.

چه افرادی باید آزمایش ویتامین دی انجام بدهند؟

آزمایش ویتامین D تا زمان ابراز علائم کمبود، برای همه افراد الزامی نیست، اما بازدید آن در چکاپ‌های سالانه و گروه‌های حساس زیاد مهم است. پزشکان طبق معمول این آزمایش را برای افرادی با شرایط زیر تجویز می‌کنند:

• افراد بالای ۶۵ سال
• افرادی که در معرض نور خورشید قرار ندارند.
• افرادی با پوست تیره
• افرادی که رژیم غذایی‌شان کم‌ویتامین است.
• افراد مبتلا به چاقی یا افرادی که جراحی چاقی انجام داده‌اند.
• بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن
• زنان باردار یا شیرده

اگر شما در یکی از این گروه‌ها قرار دارید، انجام مرتب این تست را جدی بگیرید.

چرا آزمایش ویتامین D در بارداری الزامی است؟

در دوران بارداری، نیاز بدن به ویتامین D افزایش می‌یابد؛ چون این ویتامین نقش مهمی در رشد استخوان‌ها و سیستم ایمنی جنین دارد. این چنین افتآن می‌تواند علتمشکلاتی همانند وزن پایین نوزاد زمان تولد، پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) یا ضعف استخوان در نوزاد بشود. به این علت، انجام تست ویتامین D در دوران بارداری زیاد مهم است.

تفسیر نتایج آزمایش ویتامین دی

نتیجه آزمایش Vit D3 طبق معمول به‌صورت سطح ۲۵(OH)D در خون، به واحد نانوگرم بر میلی‌لیتر (ng/mL) گزارش می‌بشود و محدوده‌های رایج آن به این صورت است:

پزشک با درنظر گرفتن این مقدار و شرایط بالینی بیمار، نوع درمان مناسب را انتخاب می‌کند. در ادامه این نوشته با راه حلهای درمان افتویتامین D آشنا خواهید شد.

علائم افتویتامین D چیست؟

افتویتامین D می‌تواند بدون علامت اغاز بشود، اما با گذشت زمان، نشانه‌های مشخصی در بدن ظاهر خواهد شد. این علائم بسته به شدت کمبود، سن و حالت سلامت عمومی شما می‌توانند متفاوت باشند. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• خستگی مزمن و بی‌حالی
• درد مبهم استخوان‌ها، به‌اختصاصی در پشت و پاها
• ضعف یا گرفتگی عضلانی
• شکستگی سریع استخوان حتی در ضربه‌های خفیف
• تغییرات خلق‌وخو، افسردگی یا تحریک‌پذیری
• اختلال در تمرکز یا کم شدن انرژی ذهنی

در کودکان، افتشدید ویتامین D امکان پذیر علتنرمی استخوان (راشیتیسم) یا تعرق شدید در ناحیه سر بشود؛ این قضیه با تحول شکل پاها و کند شدن روال رشد همراه است.

عوارض بلند زمان افتویتامین D

اگر افتویتامین D درمان نشود، تبدیل مشکلات جدی و ماندگار می‌بشود. با اهمیت ترین این عوارض عبارت‌اند از:

• پوکی استخوان (استئوپروز)؛ استخوان‌ها به‌مرور زمان تراکم خود را از دست خواهند داد و شکننده خواهد شد.
• نرمی استخوان؛ که عامل دردهای مزمن استخوانی و خمیدگی اندام‌ها است.
• اختلال در سیستم ایمنی؛ افزایش گمان ابتلا به بیماری‌های عفونی یا مزمن.
• افزایش خطر بیماری‌های مزمن؛ همانند بیماری قلبی، دیابت نوع ۲، و حتی برخی انواع سرطان‌ها.
• تشدید اختلالات خلقی؛ همانند افسردگی مزمن یا اضطراب، به‌اختصاصی در افراد مستعد.

خطرات ناشی از افزایش بیش‌ازحد ویتامین D (هیپرویتامینوز دی)

مصرف بیش‌از‌حد و بدون نظارت پزشک، ویتامین D تبدیل هیپرویتامینوز D می‌بشود که وضعیتی نادر اما خطرناک است. این عارضه، تبدیل افزایش سطح کلسیم (هیپرکلسمی) نیز می‌بشود و نهایتا تبدیل مشکلات زیر می‌بشود:

• تهوع، استفراغ و افت اشتها
• ضعف عمومی و گیجی ذهنی
• تشنگی و ادرار زیاد 
• سنگ کلیه و صدمه کلیوی
• ضربان غیرطبیعی قلب
• رسوب کلسیم در کلیه، ریه، قلب

در صورت مشاهده این علائم، مصرف مکمل را متوقف کنید و به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید.

درمان افتویتامین D

اگر پایین بودن ویتامین D در آزمایش خون شدید باشد، منفعت گیری از مکمل ویتامین D3 و افزایش مصرف غذاهایی همانند ماهی، زرده تخم‌مرغ و لبنیات غنی‌شده، و قرار گرفتن در معرض نور خورشید (حداقل ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز) برای شما پیشنهاد می‌بشود. 

نحوه و مقدار مصرف مکمل ویتامین D باید توسط پزشک تعیین بشود. دوز معمول برای مصرف روزانه یا هفتگی ویتامین D بین ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد (IU) به طور روزانه یا هفتگی است. این چنین ویتامین D3 پنجاه هزار طبق معمول به طور ماهانه یا در کمبودهای شدید، به‌صورت هفتگی تجویز می‌بشود.

در مجله دکتردکتر می‌توانید نوشته زمان مصرف ویتامین دی را مطالعه کنید تا از مصرف این ویتامین، بهترین نتیجه را دریافت کنید.

درمان هیپرویتامینوز D

هنگامی سطح ویتامین D بالاتر از حد مجاز باشد، باید عمل های زیر را انجام دهید:

• قطع سریع مصرف مکمل‌ها یا غذاهای حاوی ویتامین D
• مصرف مایعات زیاد تر برای پشتیبانی به دفع کلسیم از بدن
• افت مصرف کلسیم 

این چنین در موارد شدیدتر، بستری و درمان دارویی یا داروهای کاهنده کلسیم تجویز می‌بشود. بهترین داروها برای درمان مسمومیت ویتامین D بیزفسفونات‌ها یا گلوکوکورتیکوئیدها می باشند.

تست‌های مرتبط با آزمایش ویتامین دی

مهم‌ترین و رایج‌ترین تست برای بازدید حالت ویتامین D، آزمایش ۲۵-هیدروکسی است. این تست دقیق‌ترین روش برای تعیین مقدار ذخیره ویتامین D در بدن محسوب می‌بشود، اما در برخی شرایط خاص، پزشک امکان پذیر آزمایش فسفر، کلسیم، هورمون پاراتیروئید، PTH و آزمایش MPV را نیز بازدید کند.

هزینه انجام آزمایش ویتامین D در سال ۱۴۰۴

هزینه انجام آزمایش Vit D3 بسته به دولتی یا خصوصی بودن آزمایشگاه، نوع بیمه درمانی فرد و محل انجام آزمایش (آزمایش در خانه یا در آزمایشگاه) متغیر است. اما می‌توان او گفت که هزینه این آزمایش با داشتن یکی از بیمه‌های درمانی، کاملا مقرون‌به‌صرفه است.

برای درمان افتویتامین D به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر نتیجه آزمایش نشان دهد که سطح ویتامین D شما پایین یا بیش‌از‌حد بالاست، اولین قدم، مشاوره با پزشک متخصص است. بهترین متخصص برای درمان افتویتامین D پزشک عمومی، متخصص غدد، متخصص داخلی یا متخصص تغذیه است. 

به یاد داشته باشید که تشخیص، تفسیر آزمایش و تنظیم دوز مکمل‌ها باید حتما توسط پزشک انجام بشود. در سامانه نوبت دهی اینترنتی دکتردکتر می‌توانید به بهترین پزشکان ایرانی دسترسی داشته باشید. این چنین در این سامانه علاوه‌بر نوبت مطب (نوبت حضوری) امکان دریافت نوبت آنلاین (متنی، تلفنی و تصویری) نیز وجود دارد. با منفعت گیری از ویزیت آنلاین، می‌توانید تفسیر آزمایش ویتامین D و تجویز مکمل‌های مناسب را بدون دردسر و اتلاف زمان دریافت کنید. 

برای ساده‌تر شدن مرحله های درمان نیز مکمل‌ها و داروهای با نسخه و بدون نسخه را از داروخانه دکتردکتر تهیه کنید و محصولات مورد نظر خود را درب منزل تحویل بگیرید.

منبع های:

medlineplus.gov

healthdirect.gov.au

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری