خطر نهان در تنگ‌های کوچک؛ چرا نباید ماهی قرمز بخریم؟_مستطیل زرد

هر ساله با نزدیک شدن به نوروز، بازار خرید ماهی قرمز رونق می‌گیرد. این ماهی که به گفتن نمادی از سرزندگی و شادی شناخته می‌بشود، در واقع گونه‌ای مهاجم با پیامدهای جدی برای اکوسیستم‌های آبی است. در واقع ماهی‌های قرمز سال‌های طولانی است که مهمان سفره هفت‌سین ما می باشند، موجودات کوچک و زیبایی که نگهداری از آنها در خانه‌های امروزی ما کار ساده‌ای است. اما همین مهمانان قرمز و زیبای سفره هفت‌سین، یکی از دشمنان محیط‌زیست و آبزیان بومی کشور می باشند و می‌توانند صدمات جبران‌ناپذیری داشته باشند. از‌سوی دیگر بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست اعتقاد دارند نباید ماهی‌های قرمز را در محیط طبیعی رها کرد.

ماهی قرمز از چه گونه‌ای است؟

به نقل از تسنیم، ماهی قرمز (Carassius auratus) یکی از گونه‌های ماهیان آب شیرین است که به خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) تعلق دارد. این ماهی طی قرن‌ها از گونه‌ای وحشی به ماهی زینتی تبدیل شده است و امروزه در رنگ‌ها و اشکال گوناگون در آکواریوم‌ها و حوضچه‌های زینتی نگهداری می‌بشود. ماهی قرمز با وجود ظاهر زیبا و بی‌خطرش، به دلیل ویژگی‌های خاصی همانند سازگاری بالا، قوت تکثیر زیاد و توانایی زنده ماندن در شرایط گوناگون، به گفتن یک گونه مهاجم شناخته می‌بشود.

ماهی قرمز بومی کدام کشورهاست؟

زیستگاه اصلی ماهی قرمز، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌های شرق آسیا، به‌ویژه چین، ژاپن و برخی مناطق روسیه است. در چین، این ماهی ابتدا به گفتن یک گونه خوراکی پرورش داده می‌شد اما بعدها به گفتن ماهی زینتی محبوبیت پیدا کرد. با گذشت زمان، ماهی قرمز به نقاط گوناگون جهان منتقل شد و در بسیاری از کشورها، به‌ویژه در اروپا و امریکا، به یک گونه مهاجم تبدیل شد.

ماهی قرمز چطور داخل ایران شد؟

ماهی قرمز بیش از یک قرن پیش به گفتن یک گونه زینتی به ایران داخل شد و به تدریج جای خود را در فرهنگ نوروزی باز کرد. از آن زمان، خرید و فروش این ماهی به یکی از رسوم رایج شب عید تبدیل شد. امروزه، بیشتر ماهی‌های قرمز حاضر در بازار ایران در استخرهای پرورشی داخل کشور تکثیر می‌شوند، اما برخی از آنها به دلیل رهاسازی ناآگاهانه در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، به زیست‌بوم‌های طبیعی راه پیدا کرده‌اند و علتاختلال در اعتدال اکولوژیکی شده‌اند.ماهی قرمز به دلایل مختلفی در ایران به گفتن گونه مهاجم شناخته می‌بشود:

قوت سازگاری بالا: این ماهی می‌تواند در شرایط متنوعی زنده بماند، از آب‌های کم‌اکسیژن گرفته تا دمای متغیر که علتمی‌بشود بتواند در محیط‌های گوناگون رشد و گسترش یابد.

رقابت با گونه‌های بومی: ماهی قرمز با تغذیه از منبع های غذایی مشترک، علتکاهش منبع های برای ماهیان بومی شده و بقای آنها را تهدید می‌کند.

تخریب اکوسیستم: این ماهی با جست‌وجو در بستر رودخانه و دریاچه‌ها علتافزایش کدورت آب و از بین رفتن گیاهان آبزی می‌بشود که برای حیات سایر گونه‌ها ضروری می باشند.

انتقال بیماری‌ها: ماهی قرمز می‌تواند ناقل برخی از بیماری‌های خطرناک برای سایر آبزیان باشد که تبدیل شیوع بیماری در جمعیت‌های ماهی‌های بومی می‌بشود.

چرا نباید ماهی قرمز را در طبیعت  رهاسازی کرد؟

یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی که بعد از پایان تعطیلات نوروز انجام می‌بشود، رهاسازی ماهی‌های قرمز در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سایر منبع های آبی است. این کار نه تنها کمکی به این ماهی نمی‌کند، بلکه تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های طبیعی محسوب می‌بشود. بسیاری از این ماهی‌ها در طبیعت زنده می‌همانند، تکثیر می‌شوند و علتتغییر در اعتدال اکولوژیکی می‌شوند. در برخی کشورها، همانند استرالیا و کانادا، ماهی قرمز به گفتن یکی از مخرب‌ترین گونه‌های مهاجم شناخته شده و عمل های جدی برای کنترل جمعیت آن صورت گرفته است.

خرید و فروش ماهی قرمز جرم محیط‌زیستی

سازمان حفاظت محیط‌زیست چندین دفعه نسبت به خرید، فروش و رهاسازی ماهی قرمز هشدار داده است. هرگونه تجارت و تکثیر این ماهی، به دلیل تأثیرات مخرب آن بر اکوسیستم‌های طبیعی، می‌تواند تبدیل آسیب‌های جبران‌ناپذیری بشود. در بسیاری از کشورها، ورود، پرورش و فروش گونه‌های مهاجم جرم محسوب می‌بشود و مجازات‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است. در ایران نیز، کارشناسان محیط‌زیست توصیه می‌کنند که به جای خرید ماهی قرمز، از نمادهای جایگزین همانند گیاهان زینتی برای سفره هفت‌سین منفعت گیری بشود.ماهی قرمز، هرچند ظاهری زیبا و دلنشین دارد، اما نگهداری و رهاسازی آن تهدیدی برای محیط‌زیست محسوب می‌بشود. این گونه مهاجم با ورود به اکوسیستم‌های طبیعی، حیات گونه‌های بومی را به خطر می‌اندازد و اعتدال زیستی را بر هم می‌زند، بنابراین ضروری است که مردم از خرید و نگهداری آن خودداری کرده و با انتخاب‌های جایگزین، به نگه داری طبیعت و منبع های آبی کشور کمک کنند.

پرورش ماهی قرمز  و خطرات زیست‌محیطی آن

پرورش ماهی قرمز غالبا در استخرهای پرورش ماهی و قفس‌های توری انجام می‌بشود، اما چندین دفعه ناظر عدم رعایت استانداردهای پرورش به ویژه عدم رعایت نکات مربوط به قرنطینه و رها شدن ماهیان پرورشی و زینتی به اکوسیستم‌های طبیعی کشور بوده‌ایم. پرورش این ماهی در قفس‌های توری نسبت به استخرهای پرورش گمان آزاد شدن آن را در آب‌های داخلی کشور بالا می‌­برد، به ویژه تخمک‌های لقاح یافته مولدین می‌تواند از چشمه‌­های تورهای پرورشی داخل محیط طبیعی بشود. متأسفانه نوع وحشی ماهی قرمز و گونه‌های نزدیک به این گونه (سایر گونه‌های جنس Carassius) در برخی سیستم‌­های آبی کشور همانند تالاب انزلی، دریاچه هامون و دریاچه نئور اردبیل تبدیل به گونه غالب و مشکل‌ساز شده‌اند.