قولنج معده چیست؟ چطور به قولنج معده مبتلا میشویم؟_مستطیل زرد

نوشته و ویرایش شده توسط مجله ی مستطیل زرد
قولنج معده یکی از مشکلات رایج گوارشی است که زندگی روزمره را مختل خواهد کرد. این عارضه با دردهای ناگهانی و شدید شکمی همراه بوده که ناشی از انقباضات غیرطبیعی عضلات معده یا رودهها است. عواملی همانند انسداد روده، استرس، سندرم روده تحریک پذیر و عادات غذایی ناسالم از دلایل مهم ابتلا به آن محسوب خواهد شد.
تاثییر این عارضه بر کیفیت زندگی از افت تمرکز و حس ناراحتی مداوم تا اختلال در خواب و فعالیتهای روزانه را شامل میبشود. به پشتیبانی انواع درمانهای خانگی و دارویی میتوان علائم ناشی از این عارضه را بهبود بخشید. در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر به علل، علائم قولنج معده و راه حلهای درمانی این عارضه پرداختهایم.
در انتها، اگر سوالی درمورد این بیماری دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب میدهد.
قولنج معده چیست؟
قولنج معده، درد شدید و متناوب شکمی است که از انقباضات عضلانی معده یا رودهها ناشی میبشود. این حالت، در تاثییر انسدادهای گوارشی، سنگهای صفراوی و انواع بیماریهای گوارشی رخ میدهد. فرد مبتلا به این عارضه، درد ناگهانی و تیز در شکم، نفخ و ناراحتی تعداد بسیاری را توانایی میکند. این بیماری با دیگر مشکلات گوارشی تفاوتهای عمدهای دارد.
برای مثال، نفخ به علت حس پری یا تورم در شکم تشکیل میبشود که زیاد تر حاصل تجمع گاز یا مشکلات گوارشی است. این چنین، سوءهاضمه به ناراحتی عمومی در تکه بالای شکم حرف های شده که با علائمی همانند حس سیری، نفخ یا تهوع همراه بوده و طبق معمول بعد از خوردن غذا رخ میدهد. برخلاف درد حاد و شدید قولنج معده، نفخ و سوءهاضمه ناراحتیهای خفیفتر و مزمنتری را تشکیل میکنند.
علت ابراز قولنج معده
کولیک معده از اسپاسمهای عضلانی در دستگاه گوارش نشات میگیرد. از شایعترین علل این بیماری میتوان به سنگهای صفراوی، سنگهای کلیوی و انسدادهای رودهای اشاره کرد. در ادامه، به دلایل ابراز این بیماری پرداختهایم:
مشکلات گوارشی
قولنج معده، به علت انقباضات شدید عضلات دستگاه گوارش رخ میدهد. در ادامه، به با اهمیت ترین علل انقباضات گوارشی اشاره کردهایم:
- سنگهای صفراوی؛ تشکیل درد شدید در تکه بالای راست شکم در تاثییر انسداد مجاری صفراوی به وسیله سنگهای صفراوی
- انسداد روده؛ حس درد کرامپی در شکم به علت انسداد در روده کوچک یا بزرگ در تاثییر چسبندگیها، بیماریهای التهابی روده، تومورها یا یبوست شدید
- نفخ؛ اتساع و کشش دیوارههای روده و تشکیل انقباضات دردناک به علت بلع هوا یا تشکیل گاز در تاثییر تخمیر مواد غذایی توسط باکتریهای روده
- سوءهاضمه؛ تشکیل درد و ناراحتی در ناحیه بالای شکم، بهاختصاصی بعد از صرف غذا در تاثییر تاخیر در تخلیه معده، حساسیت بیشتر از حد احشایی یا اختلال در حرکات دستگاه گوارش
عادات غذایی ناسالم
عادتهای غذایی ناسالم از طریق مکانیسمهای مختلفی علتقولنج معده شده که با درد و گرفتگی شکم همراه خواهد می بود. اثرگذارترین عادات غذایی در تشکیل این بیماری شامل موارد زیر می باشند:
- الگوی نامنظم غذا خوردن؛ اختلال در کارکرد طبیعی دستگاه گوارش با حذف قولهای غذایی یا خوردن در زمانهای نامنظم
- رژیم غذایی پرچرب؛ درد، نفخ و گرفتگی شکم به علت مصرف زیاد غذاهای چرب و دشوار بودن هضم آنها برای دستگاه گوارش
- سریع غذا خوردن؛ تشکیل گاز و در نتیجه ابراز علائم کولیک در تاثییر خوردن غذا با شدت زیاد و ورود بیشتر از حد هوا به معده
- پرخوری؛ تشکیل گرفتگی و درد شکمی به علت سختی داخل شده به معده در تاثییر مصرف بیشتر از حد غذا
- غذاهای تحریککننده؛ انسداد دستگاه گوارش در تاثییر مصرف برخی غذاهای با هضم دشوار بهاختصاصی غذاهای پر فیبر
با اصلاح این عادات غذایی ناسالم، افراد میتوانند خطر ابتلا به قولنج معده را افت داده و سلامت دستگاه گوارش خود را بهبود بخشند.
عوامل روانشناختی
عوامل روانشناختی تاثییر قابلتوجهی بر گسترش و تداوم اختلالات گوارشی بهاختصاصی کولیک گوارشی دارند. ربط دوطرفه بین سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی رودهای در فهمیدن رابطه بین عوامل روانشناختی و سلامت دستگاه گوارش نقش کلیدی دارد در ادامه، به عمده عوامل روانشناختی در ابتلا به این بیماری اشاره کردهایم:
استرس و اضطراب
تاثییر سطوح بالای اضطراب و استرس بر گوارش، کارکرد طبیعی این سیستم را مختل میکند. در این شرایط، خطر ابتلا به اختلالات تعامل مغز و روده افزایش مییابد.
صدمههای روانی در اغاز زندگی
افراد دارای ازمایش ها صدمهزای دوران کودکی، همانند سوءمنفعت گیری عاطفی یا کلامی، در بزرگسالی با خطر بالاتر ابتلا اختلال در ربط بین اعصاب دستگاه گوارش و روبه رو خواهد شد.
رابطه بین سیستم عصبی و دستگاه گوارش
سیستم عصبی گوارشی، انقباضات عضلانی را برای هضم تنظیم میکند. فعالیت بیشتر از حد یا حساسیت بالای این اعصاب در تاثییر عوامل روانشناختی میتواند تبدیل انقباضات شدید یا اسپاسمهای غیرطبیعی شده که قولنج معده همراه با درد شکمی و گرفتگی را به همراه خواهند داشت. این افزایش حساسیت عصبی که حساسیت احشایی نام دارد، فهمیدن درد در دستگاه گوارش را تشدید میکند.
بر پایه مطالعات انتشار شده در وبسایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NIH)،
ربط دوطرفه بین سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی رودهای که از طریق غدد درونریز، مسیرهای ایمنی، عصبی و متابولیکی برقرار است، در فهمیدن رابطه بین عوامل روانشناختی و سلامت دستگاه گوارش نقش کلیدی دارد. اختلال در محور مغز – روده، علتابراز بیماریهایی همانند سندرم روده تحریکپذیر و بیماریهای التهابی روده خواهد شد.
بیماریهای عرصهای
بعضی اوقات قولنج معده ناشی از بیماریهای عرصهای مختلفی خواهد می بود که در ادامه به آنها اشاره کردهایم:
- زخم معده (پپتیک اولسر)؛ زخمهای ایجادشده در دیواره معده
- سنگهای صفراوی؛ انسداد جریان سفرا به علت وجود سنگهای صفراوی
- بیماریهای التهابی روده؛ التهاب روده و درد شکمی در تاثییر ابتلا به بیماریهایی همانند کرون و کولیت اولسراتیو
- سندرم روده تحریکپذیر؛ گرفتگی و درد شکم در تاثییر اختلال داخل شده روی روده بزرگ
- انسداد خروجی معده؛ ممانعت از عبور غذا در تاثییر انسداد تشکیل شده در انتهای معده
قولنج معده چه علائمی دارد؟
علائم کولیک شکمی بسته به علت عرصهای آن متفاوت خواهد می بود. اما طبق معمول فرد علائمی همچون دردهای شکمی ناگهانی و موجیشکل، بیقراری، تهوع و استفراغ و نفخ را توانایی خواهد کرد. دردهای ناشی از کولیک معده طبق معمول مداوم می باشند و با رفتن به دستشویی، دفع گاز یا استفراغ تسکین نمییابند. بعضی اوقات، این حالت سپس از خوردن غذاهای چرب تحریک میبشود، اما میتواند در هر وقتی از روز رخ دهد و حتی بعضی اوقات فرد را از خواب بیدار میکنند. در ادامه، به شایعترین علائم این بیماری مفصلتر پرداختهایم:
درد و حس سختی در ناحیه معده
کولیک معده، به دردهای متناوب و انقباضی شکم حرف های میبشود که از معده یا اندامهای اطراف آن منشا میگیرد. این درد وقتی رخ میدهد که یک اندام توخالی همانند معده، روده یا کیسه صفرا به علت انسداد یا تحریک، دچار انقباضات اسپاسمی شوند. این انقباضات علتافزایش سختی داخلی شده و با درد و ناراحتیهای شدید بهصورت موجی در شکم همراه می باشند. درد ناشی از کولیک معده طبق معمول بهصورت ناگهانی اغاز شده، شدت مییابد، به اوج خود میرسد و سپس کم کم افت اشکار میکند؛ بعضی اوقات، این روال چندین بار تکرار خواهد شد.
نفخ، آروغ زدن یا حس سنگینی
انقباضات اسپاسمی در دستگاه گوارش، حرکت طبیعی گاز را مختل کرده و علتتجمع آن خواهد شد. این تجمع، گاز علتکشیدگی معده و روده شده و در نتیجه، حس نفخ و پری شکم تشکیل خواهد شد. از نظر دیگر، به علت دردهای ناشی از این بیماری و استرس، افراد زمان غذا خوردن یا نوشیدن هوای بیشتری میبلعند. این هوای اضافی در معده جمع شده و بدن برای افت آن به آروغ زدن نیاز اشکار خواهد کرد. برخی مواد غذایی همچون مواد غذایی پرفیبر، نوشیدنیهای گازدار و برخی کربوهیدراتها افزایش نفخ، آروغ زدن و حس سنگینی در معده را به جستوجو دارند؛ بهاختصاصی اگر با فلج معده همراه شوند.
تغییرات در الگوی گوارشی همانند یبوست یا اسهال
درد شکمی و اختلالات گوارشی میتوانند از طریق مکانیسمهایی همانند تحول در رفلکس گاستروکولیک و تغییرات در حرکات روده بزرگ الگوی طبیعی دفع را مختل کرده و علتیبوست یا اسهال شوند.
رفلکس گاستروکولیک، یک عکس العمل فیزیولوژیک است که حرکت دستگاه گوارش تحتانی را بعد از صرف غذا کنترل میکند. این رفلکس علتافزایش حرکات روده بزرگ در جواب به کشیدگی معده بعد از غذا خوردن میبشود که در نهایت به حرکت محتویات روده به سمت رکتوم پشتیبانی میکند. اختلال در رفلکس گاستروکولیک علتایجاد علائمی نظیر درد شکمی، نفخ، اسهال یا یبوست میبشود.
این چنین، تحول در حرکات روده بزرگ نقش مهمی در الگوی دفع دارد. افزایش انقباضات پیشرونده با دامنه بالا علتاسهال خواهد شد. چون شدت حرکت محتویات در روده زیاد شده و زمان کافی برای جذب آب وجود ندارد. در روبه رو، افت این انقباضات امکان پذیر به یبوست منجر بشود. چون افت شدت حرکت، زمان جذب آب را افزایش داده و مدفوع را سفتتر میکند.
راه حلهای تشخیص قولنج معده
تشخیص کولیک معده که با دورههای درد شکمی همراه است، الزام یک رویکرد جامع است. دکتر گوارش به پشتیبانی ترکیبی از راه حلهای زیر به تشخیص این عارضه میپردازد:
- بازدید سابقه پزشکی و برسی علائم؛ بازدید دقیق علائم بیمار، نوع، محل، زمان و تناوب درد و این چنین عوامل تشدیدکننده یا تسکیندهنده آن
- معاینه فیزیکی؛ برای شناسایی علائم نشاندهنده علت درد شکمی
- آزمایش خون؛ برای بازدید علائم عفونت، التهاب یا دیگر ناهنجاریها
- آزمایش ادرار؛ برای تشخیص مشکلات مجاری ادراری
- سونوگرافی؛ برای مشاهده اندامهایی همانند کیسه صفرا، کبد و کلیهها جهت تشخیص مشکلاتی همانند سنگهای صفراوی یا کلیوی
- سیتیاسکن؛ برای تشکیل تصاویر دقیق از اندامهای شکمی و شناسایی انسداد، التهاب یا دیگر ناهنجاریها
- آندوسکوپی؛ برای مشاهده مستقیم دستگاه گوارش و تشخیص مشکلاتی همانند زخم معده، گاستریت یا دیگر ناهنجاریهای مخاطی
- آزمایش هلیکوباکتر پیلوری؛ برای بازدید وجود باکتریهای ایجادکننده زخمهای گوارشی
راه حلهای درمان قولنج معده
درمان کولیک معده بستگی به علت عرصهای آن دارد و شامل افت مصرف چربی، مصرف مسکنها، ضداسپاسمها و آنتیبیوتیکها، راه حلهای غیردارویی همچون ماساژ و پروبیوتیکها است. در ادامه، به موثرترین روشهای درمان این بیماری پرداختهایم:
درمان خانگی و سبک زندگی
با وجود اثربخشی درمان خانگی، اما این روشهای درمانی باید بهگفتن یک درمان مکمل در کنار دیگر درمانهای تجویز شده توسط پزشک مورد منفعت گیری قرار بگیرند. در ادامه، به با اهمیت ترین درمانهای خانگی قولنج معده پرداختهایم:
مصرف دمنوشهای گیاهی
چایهای گیاهی، بهاختصاصی چای نعناع و زنجبیل، به علت برجای گذاشتن تاثیرات مثبت برای تسکین علائم کولیک معده زیاد موثر می باشند.
- چای نعناع؛ ترکیب مهم این چای، منتول است که بهگفتن شلکننده عضلات صاف، ناراحتیهای گوارشی را افت میدهد.
- چای زنجبیل؛ زنجبیل، به علت خواص ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی خود با بهبود کارکرد دستگاه و افزایش شدت تخلیه معده و تحریک انقباضات آن، در افت ناراحتیهای ناشی از کولیک معده نقش دارد.
یقیناً دمنوش نعناع، برای بیماران مبتلا به رفلاکس معده باید با احتیاط بیشتری مصرف بشود.
اصلاح عادات غذایی
در ادامه، چند راهکار برای اصلاح عادات و رژیم غذایی اراعه دادهایم:
- مراعات الگوی منظم غذا خوردن؛ تنظیم فرایندهای گوارشی و جلوگیری از تحریک بیشتر از حد دستگاه گوارش با مصرف سه وعده غذایی متعادل در ساعات منظم
- خوردن قولهای غذایی کوچکتر؛ افت سختی روی دستگاه گوارش با جلوگیری از پر شدن بیشتر از حد معده و افت تشکیل اسید
- مصرف غذاهای کمچرب؛ افت تحریکات دستگاه گوارش و تسکین علائم کولیک در تاثییر مصرف غذاهای کمچرب
- مصرف متعادل فیبر غذایی؛ با بهبود کارکرد دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست
- نوشیدن آب کافی؛ پشتیبانی به تنظیم حرکات روده با مصرف حداقل ۱.۵ تا ۲ لیتر آب در روز
- محدود کردن غذاهای تحریککننده؛ همچون الکل، کافئین، غذاهای تند و چرب
انجام فعالیتهای بدنی سبک برای بهبود هضم
انجام فعالیتهای بدنی سبک همانند پیادهروی مختصر سپس از غذا یا تمرینات ملایم یوگا، نقش مهمی در بهبود هضم و افت ناراحتیهای مرتبط با کولیک معده خواهد داشت. برخی از مزایا این فعالیتها شامل موارد زیر می باشند:
- افزایش حرکات دستگاه گوارش؛ تحریک عضلات دستگاه گوارش و افزایش حرکات موجی عضلات برای خروج سریع تر غذا از بدن و جلوگیری از یبوست با انجام تمرینات سبک همانند پیادهروی یا حرکات کششی ملایم
- افت احتباس گاز در روده؛ دفع گازهای گوارشی و افت سختی ناشی از آن به پشتیبانی پیادهروی
- افت استرس؛ افت دفعات و شدت حملات کولیک معده در تاثییر افت استرس ناشی از تمرینات سبک
درمان دارویی
درمان کولیک معده بسته به علت عرصهای و شدت علائم در هر فرد متفاوت خواهد می بود. راه حلهای درمانی مختلفی برای افت درد و بهبود علائم وجود دارد که در ادامه به آنها پرداختهایم:
منفعت گیری از داروهای ضدنفخ، ضداسید یا ضداسپاسم
انواع داروها با مکانیسم تاثییر متغیری در درمان این عارضه موثر می باشند. برای مثال، داروی دی سیکلومین بهگفتن یک داروی ضداسپاسم، دردهای رودهای و شکمی را تسکین میدهد. در جدول زیر، به موثرترین داروها برای درمان قولنج معده اشاره کردهایم:
گروه دارویی | نام دارو | نحوه اثرگذاری |
داروهای ضداسپاسم | هیوسین بوتیلبرومید
دیسیکلومین |
افت دردهای شکمی در تاثییر افت انقباضات عضلات صاف دستگاه گوارش |
مهارکنندههای بازجذب سروتونین | اسسیتالوپرام | افت دردهای شکمی با تاثییر بر سیستم عصبی مرکزی و درمان سندرم روده تحریک پذیر |
داروهای ضدنفخ | سایمیتیکون | دفع آسانتر گاز و افت نفخ و دردهای شکمی |
آنتیاسیدها | حاوی آلومینیوم و منیزیم و کلسیم کربنات | افت علائم با خنثیسازی اسید معده |
مصرف سرخودانه هر یک از این داروها، بدون نظارت و تشخیص پزشک، میتواند با عوارض بسیاری همراه باشد.
مکملهای گوارشی یا آنزیمهای هضم
مصرف مکملها و آنزیمی گوارشی با تسهیل تجزیه مواد غذایی و افت سختی روی دستگاه گوارش، به افت ناراحتیهای شکمی پشتیبانی میکند. در ادامه، به برخی از مفیدترین مکملها و آنزیمهای گوارشی اشاره کردهایم:
- لاکتاز؛ هضم لاکتوز حاضر در محصولات لبنی و جلوگیری از تشکیل گاز و نفخ
- آلفا-گالاکتوزیداز؛ تجزیه کربوهیدراتهای پیچیده حاضر در حبوبات و برخی سبزیجات و جلوگیری از تشکیل گاز و ناراحتیهای ناشی از آن
- پروتئازها؛ پشتیبانی به تجزیه پروتئینها، افت التهاب و بهبود هضم
- لیپاز؛ پشتیبانی به هضم چربیها و افت علائم کولیک معده بهاختصاصی در افراد مبتلا به نارسایی پانکراس
- آمیلاز؛ پشتیبانی به تجزیه کربوهیدراتها، بهبود هضم و افت نفخ
- پروبیوتیکها؛ موثر برای بهبود اعتدال باکتریهای روده و بهبود سلامت گوارشی
منفعت گیری از این مکملها باید تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه باشد؛ چون مصرف نادرست آنها تبدیل ابراز عوارض جانبی خواهد شد. این چنین، تشخیص علت مهم کولیک معده برای انتخاب درمان مناسب الزامی است.
درمانهای روانشناختی
عوامل روانشناختی از با اهمیت ترین علل ابتلا به کولیک معده می باشند. در ادامه، به بهترین راهکارهای درمان روانشناختی برای درمان این بیماری پرداختهایم:
تکنیکهای مدیریت استرس
مدیریت استرس از طریق تکنیکهایی همانند مدیتیشن تاثییر قابلتوجهی در افت علائم کولیک معده در بزرگسالان خواهد داشت. مدیتیشن با افت استرس و تشکیل اسایش در بدن، به بهبود کارکرد گوارشی پشتیبانی میکند. افت تنش و اسپاسمهای عضلانی، فعالسازی سیستم عصبی پاراسمپاتیک و بهبود توانایی ذهنآگاهی از دیگر مزایا مدیتیشن برای مدیریت این بیماری است.
مراجعه به روانشناس در صورت ربط مشکلات گوارشی با اضطراب
روانشناس با منفعت گیری از رفتاردرمانی شناختی، الگوهای فکری منفی را اصلاح کرده و به درمان کولیک معده ناشی از اضطراب و افسردگی پشتیبانی میکند. این سبک درمانی، کارکرد موثری در افت علائم اختلالات گوارشی برجای میگذارد.
چطور از این بیماری پیشگیری کنیم؟
عمل های پیشگیرانه زیر، برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری زیاد موثر می باشند:
- پرهیز از پرخوری و مصرف غذاهای سنگین؛ برای جلوگیری از نفخ و کند شدن شدت هضم مواد غذایی
- افزایش تدریجی مصرف فیبر؛ برای عادت کردن بدن به این نوع رژیم غذایی و نقش موثر آن در بهبود حرکات روده و جلوگیری از یبوست
- انتخاب منبع های متنوع فیبر؛ شامل میوهها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات
- شناسایی و محدود کردن غذاهای نفاخ؛ افت مصرف برخی غذاها همانند حبوبات، کلم و نوشیدنیهای گازدار
- هیدراته ماندن؛ کارکرد صحیح فیبر در دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست با مصرف آب کافی
- تقسیم قولهای غذایی؛ خوردن قولهای کوچکتر و در ساعات اشکار برای افت سختی روی دستگاه گوارش افت و جلوگیری از ابتلا به قولنج معده
- مدیریت استرس و اضطراب؛ کارکرد صحیح دستگاه گوارش با انجام تکنیکهای مدیریت استرس همانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و ورزش منظم
آیا کولیک معده قابل کنترل است؟
قولنج معده به علت انقباضات شدید عضلات معده یا رودهها تشکیل میبشود. عواملی همانند استرس، رژیم غذایی ناسالم و بیماریهای گوارشی عرصهای در ابراز آن نقش دارند. فرد در صورت ابتلا به این عارضه، درد ناگهانی شکم، نفخ، تهوع و تحول در الگوی دفع را توانایی خواهد کرد. برای بهبود این شرایط، راه حلهایی همچون اصلاح رژیم غذایی، مصرف داروهای مناسب، تکنیکهای مدیریت استرس پیشنهاد میبشود.
اگر به این درد و اسپاسمهای شکمی مبتلا هستید، برای تشخیص آن حتما به متخصص گوارش مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از دکتر گوارش، میتوانید از امکان نوبتدهی آنلاین این متخصص در سایت دکتردکتر منفعتمند شوید. این چنین، خواست آنلاین دارو بعد از ویزیت توسط پزشک، در این سایت مقدور است.
منبع های:
سوالات متداول
این بیماری در تاثییر عادات غذایی ناسالم، استرس، سوءهاضمه، بیماریهای گوارشی همانند سندرم روده تحریکپذیر، زخم معده، سنگ کیسه صفرا یا التهابات رودهای رخ میدهد.
بله. استرس و اضطراب کارکرد دستگاه گوارش را مختل کرده و علتاسپاسمهای دردناک خواهد شد.
این بیماری در زیاد تر موارد، بیخطر است و با تحول رژیم غذایی و افت استرس رفع میبشود. اما اگر درد شدید، طویلزمان یا همراه با افت وزن، خونریزی گوارشی یا استفراغ مداوم باشد، نیاز به بازدید پزشکی سریع دارد.
بله. مصرف غذاهای سالم، اجتناب از غذاهای چرب، سرخکرده، پرادویه، نوشیدنیهای گازدار و الکل میتواند به افت علائم پشتیبانی کند. این چنین، افزایش مصرف فیبر، پروبیوتیکها و مایعات به بهبود کارکرد رودهها پشتیبانی میکنند.
برچسبها:
دسته بندی مطالب