پرده‌های غول‌پیکر در جنوبگان برای مهار ذوب یخ‌ها می‌توانند جرقه تنش‌های جهانی را بزنند_مستطیل زرد

با گرمایش زمین و ذوب سریع مناطق قطبی جهان، ایده‌های مهندسی زمین نوین برای افت آثار تغییرات اقلیمی نقل شده است. یکی از این ایده‌ها، ساخت پرده‌های زیرآبی عظیم در جنوبگان است که یخسارهای در معرض خطر را احاطه می‌کنند. مقصد از این مطرح، جلوگیری از افزایش سطح آب دریاها است. بااین‌حال، ایده‌ی تازه علاوه بر چالش‌های علمی و فنی، نگرانی‌هایی جدی در رابطه ابراز تنش‌های سیاسی به وجود آورده است و می‌تواند همانند جرقه، تنش‌های سیاسی بین‌المللی را شعله‌ور کند.

مقاله‌ای که در ژانویه ۲۰۲۴ در مجله نیچر انتشار شد، به طور فرضی به بازدید مطرح تازه پرداخته است. بر پایه این گزارش، پرده‌ای شناور با ارتفاع ۱۰۰ متر و طول ۸۰ کیلومتر به کف دریا متصل و در اطراف مناطق در معرض خطر، همانند یخسار غربی جنوبگان، کشیده می‌بشود. اگرچه پژوهشگران اذعان دارند که نمی‌دانند این ایده عملی می‌بشود یا خیر، اعتقاد دارند که بازدید آن برای پیشگیری از افزایش فاجعه‌بار سطح آب دریاها در دهه‌های آینده الزامی است.

هم‌زمان، مطالعه‌ای دیگر که به‌تازگی در مجله امور بین‌الملل انتشار شده، هشدار می‌دهد که اجرای این چنین پروژه‌ای می‌تواند به اختلافات سیاسی و حقوقی بین‌المللی دامن بزند. جنوبگان از لحاظ سیاسی منطقه‌ای زیاد خاص است. سیستم پیمان جنوبگان که در سال ۱۹۵۹ تصویب شد، هرگونه فعالیت نظامی، آزمایش هسته‌ای و استخراج معادن را در این قاره ممنوع اظهار کرده است.

اکنون، هفت سرزمین از‌جمله آرژانتین، استرالیا، شیلی، فرانسه، نیوزیلند، نروژ و بریتانیا، ادعاهای ارضی خود در این منطقه را نقل کرده‌اند. اما این ادعاها بر پایه معاهده‌ی مذکور به حالت تعلیق درآمده است. با وجود برخی هم‌پوشانی‌های سرزمینی، برای مثالً بین بریتانیا، شیلی و آرژانتین، معاهده تا امروز از ابراز درگیری بر سر جنوبگان جلوگیری کرده است.

شیباتا آکیهو، پژوهشگر حقوق بین‌الملل از دانشگاه کوبه در ژاپن و نویسنده‌ی مطالعه، توضیح می‌دهد: «مقاله به جنبه‌های سیاسی و حقوقی پنهانی اشاره دارد که پشت جذابیت علم و فناوری نهان شده‌اند. ما معتقدیم که کارشناسان باید با آگاهی کامل از این جنبه‌های منفی درمورد‌ی گسترش‌ی این چنین فناوری‌هایی تصمیم‌گیری کنند.»

یکی از نگرانی‌های اساسی نقل‌شده در مقاله، این است که سازه امکان پذیر مقصد خرابکاری یا اخاذی سیاسی و تروریستی قرار بگیرد. پژوهشگران هشدار خواهند داد که حتی اگر این چنین سناریوهایی دور از ذهن به نظر برسند، وجود این چنین احتمالی می‌تواند خطرات امنیتی قابل‌توجهی تشکیل کند. برای محافظت از زیرساخت‌ها، به نظارت و فراهم امنیت نیاز است که خود می‌تواند پیامدهای سیاسی و نظامی را در جنوبگان به‌همراه داشته باشد، در‌حالی که این منطقه تا بحال هیچ جنگی به خود ندیده و تنها نقطه‌ی کاملاً غیرنظامی روی زمین است.

پژوهشگران برای بازدید امکان مدیریت شرایط بحرانی، نگاهی به اختلافات قبل انداخته‌اند. به‌گفتن مثال، در دهه ۱۹۸۰ او گفت و گو‌های جدی درمورد‌ی استخراج مواد معدنی در جنوبگان نقل شد. این قضیه در نهایت با تصویب پروتکل حفاظت از محیط‌زیست پیمان جنوبگان در سال ۱۹۹۱ حل شد. این پروتکل هرگونه استخراج معادن در این منطقه را به‌طور دائم ممنوع خبرداد.

بااین‌حال، احتمالا اکنون برای سخن بگویید درمورد‌ی این چنین پروژه‌ای سریع باشد. علت مهم ذوب‌شدن یخسارها و افزایش سطح آب دریاها، تغییرات اقلیمی است. اما جامعه‌ی جهانی تا بحال نتوانسته کاری مؤثر و هماهنگ برای مقابله با این بحران انجام دهد.

با ورود جهان به عصر جدیدی از تنش‌های فزاینده، به نظر می‌رسد که هماهنگی ابرپروژه‌ی مهندسی عظیمی در این چنین مقیاسی محتمل نخواهد می بود، چه رسد به این که جهان به توافق سیاسی‌جغرافیایی ملزوم برای جلوگیری از درگیری نیز دست یابد.

نویسندگان در مقاله نوشته‌اند: «در شرایط جاری، با تشدید رقابت‌های بین‌المللی و اختلافات بین ابرقدرت‌های جهانی، دستیابی به همکاری بین‌المللی ملزوم برای اجرای این چنین پروژه‌ای زیاد دور از انتظار به نظر می‌رسد.»