بیشتر از یک راه برای تولد سیاره‌ها وجود دارد_مستطیل زرد

هنگامی او گفت و گو شکل‌گیری سیاره‌ها به بین می‌آید، ستاره‌شناس‌ها به تعریف «پائین ‌به بالای» کسندرا هال، ستاره‌شناس مرکز فیزیک همانند‌سازی دانشگاه جورجیا استناد می‌کنند: گاز و غبار چرخان اطراف یک ستاره‌ی جوان به آرامی طی میلیون‌ها سال انباشته می‌بشود و گرانش، این مواد را به جرمی کروی تبدیل می‌کند.

بااین‌حال بر پایه کشف دکتر هال و همکارانش که در ماه جاری در مجله نیچر انتشار شد، چشم‌انداز فوق می‌تواند پیچیده‌تر باشد. پژوهشگرها در یک منظومه‌ی ستاره‌ای در فاصله‌ی ۵۰۸ سال نوری از زمین، شرایطی را یافتند که از رویکرد جانشین «بالا به پائین» برای شکل‌گیری سیاره‌ها حمایتمی‌کند. در آنجا، مواد باروری که به‌دور ستاره‌ای جوان می‌چرخند، به شدت فرومی‌پاشند و به شکل سیاره درمی‌آیند. این مکانیزم که ناپایداری گرانشی نامیده می‌بشود، می‌تواند وجود دنیاهای کلان‌جرم اسرارآمیز در مدارهای شگفت ستاره‌های نسبتاً جوان را توجیه کند.

ماده کیهانی که در اطراف ستارگان نوزاد می‌چرخد، پتانسیل بالایی برای شکل‌گیری سیاره‌ها دارد. این ماده قرص پیش‌سیاره‌ای نامیده می‌بشود چرخش آن تحت تأثیر گرانش ستاره‌ی میزبان است؛ اما اگر قرص به اندازه‌ی کافی بزرگ بشود، می‌تواند تحت تأثیر گرانش خود قرار گیرد و علتناپایداری منظومه ستاره‌ای جوان بشود. قسمت‌های پرتراکم قرص به شکل بازوهای مارپیچی شبیه شکل ابرهای چرخان در یک گردباد شکل می‌گیرند. به نوشته‌ی جسی اسپیدی، دانشجوی فارغ‌التحصیل دانشگاه ویکتوریای کانادا، این چنین ستاره‌ای به چشم طوفان شباهت دارد.

ویدئوی زیر همانند‌سازی اجرامی را مشخص می کند که بین پنج تا ۱۵ برابر سیاره مشتری جرم دارند و از طریق روش ناپایداری گرانشی در یک دیسک زیاد جوان شکل گرفته‌اند.

به نقل از اسپیدی، اگر بازوهای قرص جوان مواد کافی را جذب کنند، می‌توانند توده‌هایی را شکل دهند که بعدا فرومی‌پاشند و به سیاره‌های غول گازی تبدیل شوند. برخلاف روش پائین به بالا همانند برافزایش هسته که به میلیون‌ها سال زمان نیاز دارد، این اتفاق تنها در چندصد سال رخ می‌دهد. اسپیدی در ادامه می‌گوید:

این دو نظریه مدتی در نجوم با یکدیگر رقابت می‌کردند؛ اما برای اولین بار توانستیم به شواهد قطعی برسیم که نشان خواهند داد مسیر ناپایداری گرانشی محتمل است.

قرص‌های ناپایدار گرانشی می‌توانند محلی برای تولد سیاره‌های عظیم، دور از ستاره‌های میزبان باشند و از این رو روش برافزایش هسته چندان برای این سیاره‌ها مناسب نیست. ستاره‌شناس‌ها در سال ۲۰۲۲، گزارشی از کشف پیش‌سیاره‌ای با ۹ برابر جرم سیاره مشتری را در اطراف ستاره‌ی ای‌بی ارابه‌ران که بیشتر از چهار میلیون سال عمر ندارد، انتشار کردند. جرم یادشده در فاصله‌ی ۱۳٫۸ میلیارد کیلومتری از ستاره‌اش قرار داشت که دو برابر فاصله بین خورشید ما و پلوتو است.