درسی که دوندگان المپیک می‌توانند از یوزپلنگ‌ها بیاموزند_مستطیل زرد

فکر کنید یک ایمپالا هستید که سرتاسر ساوانای آفریقا را درمی‌نوردید تا از دست یوزپلنگ فرار کنید. یوزپلنگ سریع‌ترین حیوان خشکی در جهان که است می‌تواند با شدت بیشتر از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت بدود. احتمالا فرار، تلاشی بی نتیجه به نظر برسد؛ اما در زندگی واقعی، ایمپالاها بعضی اوقات اوقات موفق به فرار خواهد شد. فکر می‌کنید کدام استراتژی دویدن بهترین شانس را برای فرار از یوزپلنگ به شما می‌دهد؟

• الف) سریع و در خط مستقیم
• ب) سریع و زیگزاگ
• ج) آهسته و در خط مستقیم
• د) آهسته و زیگزاگ

تحقیقات تعداد بسیاری در رابطه یوزپلنگ‌های وحشی و طعمه‌های آن‌ها انجام شده است که نه‌تنها به استراتژی مناسب برای فرار از یوزپلنگ جواب خواهند داد، بلکه بینش‌های گسترده‌تری به ما اراعه می‌کنند. برای مثال فهمیدن این که چرا یوزپلنگ‌ها زیاد سریع می باشند و چطور می‌توان از آن‌ها برای پشتیبانی به ورزش خود نکات تازه آموخت.

ویلسون معتقد است که ما در رابطه یوزپلنگ‌ها نادرست می‌کنیم. او می‌گوید هنگامی یوزپلنگ را می‌بینید، امکان پذیر فکر کنید طراحی شده که سریع‌ترین دونده‌ی جهان باشد. با این حال، در واقع پوزپلنگ برای این که در حرکات سریع و چابک بهترین باشد، تکامل یافته است و سریع بودن تنها بخشی از آن است.

ویلسون و تیمش در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۳ در نیچر انتشار شد، سه یوزپلنگ ماده و دو یوزپلنگ نر بالغ در بوتسوانا را با قلاده‌های ردیابی تجهیزکردند تا داده‌های مربوط به ۳۶۷ نوبت دویدن را در طول ۱۷ ماه جمع‌آوری کنند. بر پایه مقاله، تا آن زمان داده‌های مربوط به شدت یوزپلنگ‌ها از حیوانات در اسارت در تعقیب طعمه در خط مستقیم، یا برای یوزپلنگ‌های وحشی، از مشاهده مستقیم و فیلم، به‌دست می‌آمد.

ویلسون و تیمش دریافتند که تناسب اندام یوزپلنگ چیزی زیاد زیاد تر از شدت را اراعه می‌دهد. در واقع، زیاد تر شکارهای ردیابی‌شده فقط شامل شدت‌های متوسط ​​می بود؛ اما دارای مانورهای بسیاری همانند افزایش شدت، افت شدت و چرخش شدید نیز می‌شد. بر پایه این مطالعه، یوزپلنگ‌ها که زیاد تر به شکار ایمپالا می‌پرداختند، دو برابر قوت اسب‌های چوگان شدت و شتاب داشتند و در اغاز تعقیب و گریز سریع تر از گری‌هوند، نوعی سگ شکاری، شتاب می‌گرفتند. آناتومی آن‌ها نقش کلیدی در این شاهکارها دارد. به‌گفتن مثال، ماهیچه‌های قوی پشتی به آن‌ها پشتیبانی می‌کند تا شتاب بگیرند.

ویلسون می‌گوید هرچند یوزپلنگ‌ها حیواناتی عضلانی می باشند، در باغ‌وحش‌ها امکان پذیر کمتر عضلانی به نظر برسند، چون آن‌ها به اندازه‌ی هنگامی که در زیستگاه طبیعی خود می باشند، فعالیت نمی‌کنند. با‌این‌حال، یوزپلنگ‌های وحشی زیاد عضلانی‌تر و نیرومندتر می باشند. پاها و شانه‌های بزرگ برای شدت و چابکی باورنکردنی آن‌ها الزامی است. ماهیچه‌های قوی به آن‌ها پشتیبانی می‌کند تا با شدت بالا بپرند و حرکات سریع و چابک برای شکار طعمه انجام بدهند.

ویلسون گفت که چطور ویژگی‌های تشریحی گوناگون یوزپلنگ به شدت و چابکی باورنکردنی آن پشتیبانی می‌کند:

• ماهیچه‌ها: یوزپلنگ‌ها ماهیچه‌های قوی دارند که به آن‌ها امکان می‌دهد سریع و قوی شتاب بگیرند. این ماهیچه‌ها به حیوان پشتیبانی می‌کنند تا شدت خود را افزایش و افت و تحول جهت دهند.
• پنجه‌های غیرقابل جمع‌شدن: بر خلاف دیگر گربه‌ها، یوزپلنگ‌ها دارای چنگال‌هایی می باشند که جمع نمی‌شوند. این پنجه‌ها همانند کفش‌های استوک‌دار عمل کرده و زمان دویدن، چسبندگی و کشش بیشتری را تشکیل می‌کنند.
• پاها: پاهای قوی یوزپلنگ‌ها می‌تواند نیروی قابل‌توجهی اعمال کند و به آن‌ها پشتیبانی کند تا شتاب بگیرند و چرخش‌های تند انجام بدهند.
• انعطاف‌پذیری بدن: بدن یوزپلنگ به آن اجازه می‌دهد بپیچد و متمایل بشود. این انعطاف‌پذیری برای نگه داری اعتدال و چابکی در طول تعقیب و گریز با شدت بالا زیاد مهم است.
• دم: دم به گفتن وزنه اعتدال عمل می‌کند و به یوزپلنگ پشتیبانی می‌کند تا در چرخش‌های تند اعتدال داشته باشد و هدایت بشود. یوزپلنگ با شلاق زدن دم خود از سمتی به سمت دیگر، می‌تواند بدن خود را جمع کند و حرکات دقیقی انجام دهد.

همه‌ی این ویژگی‌ها با هم کار می‌کنند تا یوزپلنگ را به یک شکارچی استثنایی تبدیل کنند که قادر به رسیدن به شدت بالا و انجام حرکات سریع و چابک برای شکار طعمه است.

ویلسون و تیمش در مطالعات بعدی که در سال ۲۰۱۸ انتشار شد،  مکانیک حرکت شکارچی-شکار را با بستن قلاده روی یوزپلنگ‌ها و ایمپالاها و در جفت دیگر شیرها و گورخرها، جستوجو کردند.

یوزپلنگ‌ها و ایمپالاها به طور کلی از شیرها و گورخرها از نظر شدت، شتاب و چرخش ورزشکارتر می باشند. این اطلاعات بر پایه داده‌های پنج یوزپلنگ، هفت ایمپالا، ۹ شیر و هفت گورخر با قلاده‌های ردیاب در صدها نوبت دویدن و مثالی بافت از حیوانات مرده، جمع‌آوری شده است. بااین‌حال، در هر جفت شکارچی-شکار، شکارچیان ورزشکارتر از طعمه‌ی خود بودند. شکارچیان نسبت به طعمه‌ی خود، مخصوصا ماهیچه‌های پرقدرت و ظرفیت شتاب و افت شدت بیشتری داشتند.

Getty Images

محققان در مقاله‌ی ۲۰۱۸ خاطرنشان کردند چرا شکارچیان، همانند یوزپلنگ، زیاد ورزشکار می باشند و چطور حرکت آن‌ها در شکار بر توانمندیهای فیزیکیشان تأثیر می‌گذارد:

• مزیت تکاملی: شکارچیان تکامل یافته‌اند تا زیاد ورزشکار باشند، چون برای زنده‌ماندن نیاز به شکار مکرر دارند. توانمندیهای فیزیکی برتر آن‌ها نتیجه‌ی این سختی تکاملی است.
• الگوهای حرکتی: شکارچیان در میانه شکار حرکات بسیاری می‌کنند که به آن‌ها پشتیبانی می‌کند تناسب‌اندام داشته باشند و چابک بمانند. در روبه رو، حیوانات طعمه، شکارچی نیستند و به این علت نیازی به ورزشکاربودن ندارند.
• مقدار مرگ‌و‌میر: برای حیوانات طعمه همانند ایمپالا، نزدیک به ۵۰ درصد از مرگ‌و‌میر آن‌ها به علت شکارچیان است، در حالی که ۵۰ درصد دیگر به دلایل دیگر (همانند بیماری، تصادف یا کهولت سن) است.

مطالعات در رابطه علل مرگ حیوانات وحشی مشخص می کند که عوامل مرگ‌ومیر بسته به سن طعمه، محیط و نوع گونه می‌تواند زیاد متفاوت باشد؛ مطالعه‌‌ای گسترده نشان داده که شکار علت۵۵ درصد مرگ‌و‌میرها است.

به این علت دویدن برای فرار از یوزپلنگ استراتژی تکاملی خوبی برای ایمپالا نیست. ویلسون می‌گوید: «شما نمی‌توانید همه سازگاری‌هایتان را صرف این کنید که در فرار‌کردن زیاد خوب باشید، باید بتوانید علوفه‌جویی کنید، باید بتوانید بجنگید، به این علت این اعتدال وجود دارد.»

ویلسون که دونده نیز است، می‌افزاید: «فکر می‌کنم اگر در رابطه ورزش انسانی سخن بگویید می‌کنید، این تطبیق‌پذیری ورزش‌های ترکیبی است که شما را قادر می‌سازد تا بدوید.»

ویلسون برای افرادی که مشتاق اغاز به دویدن می باشند، پیشنهاد می‌کند که به آن به گفتن مهارتی اکتسابی به آن فکر کنند و با تمرینات با شدت بالا همانند دویدن در مسافت‌های مختصر، سپس راه رفتن، سپس مجدد دویدن و افزایش مسافت زیاد تر در طول زمان، قوت خود را افزایش دهند.

ویلسون می‌گوید: «ورزش مختصر‌زمان و با شدت بالا همان چیزی است که بدن از نظر تحکیم استخوان، قوت عضلانی و قوت مفاصل به آن جواب می‌دهد و کمتر از تمرکز روی استقامت بدون افزایش قوت، به صدمه منجر می‌بشود.»

اما سوال اول مقاله جا ماند. بهترین استراتژی فرار برای آن دسته از ایمپالاهایی که یوزپلنگ به جستوجو آن‌ها است چیست؟

ویلسون و تیمش در مطالعه سال ۲۰۱۸، از داده‌های شکارهای ردیابی‌شده برای مدل‌سازی نتایج گوناگون منفعت گیری کردند. مدل آن‌ها نظر کرد که روش دویدن سریع خط مستقیم برای فرار از یوزپلنگ کار امد نیست.

ویلسون می‌گوید: «یوزپلنگ ذاتاً پرقدرت از شما است، به این علت تلاش برای دور شدن از آن هیچ منفعت‌ای ندارد.» با این حال، او اشاره می کند که طعمه یک مزیت نسبت به یوزپلنگ دارد. طعمه اطلاعاتی در رابطه اتفاقاتی که قرار است بیفتد دارد، اما شکارچی آن را ندارد. به این علت مزیتی که طعمه دارد این است که از قبل می‌داند قرار است چه کاری انجام دهد، در حالی که شکارچی فقط می‌داند که قرار است وقتی که طعمه کاری انجام می‌دهد، چه کار کند. به این علت شانس شما به گفتن ایمپالای درحال فرار این است که از عنصری شگفت‌انگیز به نام چرخیدن منفعت گیری کنید.

ویلسون می‌گوید: «زیگ زاگ خوب است.» زیگزاگی استراتژی مناسبی برای فرار از یوزپلنگ محسوب می‌بشود. برای فرار از چرخش زودهنگام خودداری کنید؛ اگر زیاد سریع بپیچید، یوزپلنگ امکان پذیر سریع بتواند جلوی شما را بگیرد. از شدت یوزپلنگ منفعت گیری کنید؛ وقتی که یوزپلنگ نزدیک است بچرخید، این علتمی‌بشود یوزپلنگ با شدت زیادش  از شما جلو بزند. با چرخش‌های ناگهانی هنگامی یوزپلنگ به شما رسید، شدت خود را کم کنید و سریع بچرخید. یوزپلنگ به گمان زیادً از کنار شما می‌گذرد و این تکنیک به تعقیب و گریز آخر می‌دهد. ویلسون تخمین می‌زند با منفعت گیری از این استراتژی نزدیک به یک سوم ایمپالاها با وجود ورزشکاری یوزپلنگ موفق به فرار خواهد شد.

در جواب به سوال اول گزینه‌ی «د» صحیح است: آهسته و زیگ زاگ. این یک روش اسایش‌قسمت برای افرادی است که هیچ زمان به شدت یک یوزپلنگ یا یک دونده‌ی المپیک نمی‌رسند، اما از تحسین شاهکارهای دیدنی آن‌ها در خانه و از تلویزیون لذت می‌برند.