تنگی نفس چیست و چطور رخ می‌دهد؟ + راه حلهای درمان و تشخیص_مستطیل زرد

تنگی نفس، احساسی ناخوشایند از سختی در تنفس است که به دلایل مختلفی همانند آسم، نارسایی قلبی، اضطراب یا بیماری‌های ریوی رخ می‌دهد. این مشکل امکان پذیر ناگهانی، مزمن یا زمان فعالیت و استراحت ظاهر بشود و با علائمی همانند سرفه، خس‌خس سینه، سختی قفسه سینه یا کبودی لب‌ها همراه باشد. برای تشخیص علت، پزشکان از راه حلهایی همانند معاینه فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری و تست‌های کارکرد ریه منفعت گیری می‌کنند.

درمان آن هم بسته به علت عرصه‌ای شامل داروهای تنفسی، تکنیک‌های تنفس، مراقبت‌های خانگی و در برخی موارد، اکسیژن‌درمانی یا داروهای ضد اضطراب می باشند. در این نوشته از مجله پزشکی دکتردکتر به علل این عارضه، درمان و راه حلهای تشخیص آن پرداخته‌ایم.

در انتها، اگر سوالی در این مورد دارید، در تکه نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن جواب خواهد داد.

تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس، احساسی از سختی یا ناراحتی در تنفس است که بعضی اوقات به‌صورت سختی در قفسه سینه، افتهوا یا ناتوانی در تنفس عمیق توانایی می‌بشود. این حالت به دلایل مختلفی از جمله آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یا اضطراب رخ می‌دهد. تنگی نفس امکان پذیر ناگهانی یا مزمن باشد و شدت آن بسته به علت عرصه‌ای متفاوت خواهد می بود. در این شرایط فرد نیاز به برسی‌های سریع پزشکی دارد.

علائم تنگی نفس چیست؟

تشخیص تنگی نفس همیشه آسان نیست، چون امکان پذیر با اضطراب یا خستگی نادرست گرفته بشود. در جدول زیر، به برخی از شایع‌ترین علائم آن اشاره کرده‌ایم:

انواع علائم	علائم
علائم عمومی تنگی نفس	حس سختی در کشیدن نفس یا هوای ناکافی تند شدن تنفس بدون علت اشکار سختی یا سنگینی در قفسه سینه نیاز مکرر به تنفس عمیق یا نفس کشیدن از دهان ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره (همانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله)
علائم حاد (ناگهانی و خطرناک) تنگی نفس	تنگی نفس همراه با درد قفسه سینه کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها گیجی یا از حال رفتن تنگی نفس شدید که با استراحت هم بهتر نمی‌بشود
علائم مزمن (تدریجی و مداوم)	سرفه‌های طویل‌زمان صدای خس‌خس سینه خستگی زودرس نیاز به نشستن زمان خواب برای نفس راحت‌تر

اگر هرکدام از علائم بالا را دارید، حتما با پزشک مشورت کنید. به‌اختصاصی اگر به انواع بیماری آسم، بیماری قلبی، آلرژی یا اضطراب مبتلا هستید.

افراد مبتلا به تنگی نفس، توانایی وقوع آن را اینگونه توصیف می‌کنند:

افرادی که دچار تنگی نفس خواهد شد، این توانایی را به روشهای گوناگون توصیف می‌کنند. در ادامه، برخی از رایج‌ترین توصیفات از زبان بیماران را آورده‌ایم:

• حس می‌کنم هوای کافی برای نفس کشیدن وجود ندارد؛ بیانگر حس خفگی یا افتاکسیژن؛
• نفس‌هایم مختصر است و برای نفس کشیدن باید زور بزنم؛ مشاهده شده در افراد مبتلا به آسم یا بیماری‌های انسدادی ریه؛
• هر چه مقدار هم نفس عمیق می‌کشم، باز هم سیر نمی‌شوم؛ نشان‌دهنده نارضایتی از کیفیت تنفس و تهویه ناکافی؛
• سختی یا سنگینی روی قفسه سینه‌ام حس می‌کنم؛ مرتبط با با مشکلات قلبی یا اضطرابی؛
• انگار چیزی قفسه سینه‌ام را می‌فشارد یا بسته است؛ بیانگر محدودیت در تنفس؛
• با کمترین فعالیت دچار نفس‌نفس زدن می‌شوم؛ مرتبط با نارسایی قلبی یا افت ظرفیت عملکردی ریه.

انواع تنگی نفس

انواع تنگی نفس در شرایط زیاد متغیری ظاهر می‌بشود. پزشکان طبق معمول آن را بر پایه زمان زمان ابتلا، شرایط ابراز و شدت آن به چند دسته کلی تقسیم می‌کنند. در ادامه به ۴ نوع تنگی نفس پرداخته‌ایم:

تنگی نفس حاد

تنگی نفس حاد به‌صورت ناگهانی ابراز می‌کند و طبق معمول نشانه یک مشکل جدی در بدن است. فردی که به‌طور ناگهانی دچار دعوا اضطرابی، آسم شدید یا لخته خون در ریه (آمبولی ریه) شده، امکان پذیر حس خفگی یا ناتوانی در تنفس کند. در این شرایط، تنفس سریع و سطحی شده و بعضی اوقات با درد در قفسه سینه همراه است. تنگی نفس حاد می‌تواند از علائم آسم در کودکان هم باشد. به‌همین خاطر، این نوع عارضه باید فورا بازدید بشود و نادیده گرفتن آن خطرناک خواهد می بود.

تنگی نفس مزمن

هنگامی تنگی نفس برای چند هفته یا حتی چند ماه ادامه اشکار کند، در دسته نوع مزمن جا می‌گیرد. این حالت طبق معمول در بیماری‌های طویل‌زمان همانند نارسایی قلبی، آسم کنترل‌نشده یا بیماری مزمن ریه (COPD) دیده می‌بشود. اگر نفس تنگی دائمی شده و به‌مرور زمان بدتر می‌بشود، بهتر است از یک پزشک متخصص یا حتی دکتر آلرژی پشتیبانی بگیرید. بعضی اوقات منفعت گیری از تکنیک‌های ساده همانند تنفس عمیق یا برخی داروها از جمله انواع قرص برای تنگی نفس عصبی موثر است.

تنگی نفس زمان استراحت

در این حالت، حتی وقتی که فرد هیچ فعالیتی انجام نمی‌دهد هم دچار مشکل در تنفس می‌بشود. این نوع زیاد تر علامت هشدار است و امکان پذیر نشانه‌ای از بیماری قلبی، عفونت ریه یا حتی اضطراب شدید باشد. اگر این حالت شب‌ها بدتر بشود حتما باید پیگیری‌های ملزوم انجام بشود.

تنگی نفس زمان فعالیت

اگر موقع راه رفتن، بالا رفتن از پله یا ورزش سبک حس نفس‌تنگی می‌کنید، امکان پذیر دچار این نوع از این عارضه شده باشید. علت آن می‌تواند افت ظرفیت ریه، کم‌خونی، چاقی یا ضعف عضلات تنفسی باشد. این نوع طبق معمول در ابتدای یک بیماری ابراز می‌کند و با تشخیص و درمان سریع تنگی نفس در منزل یا تحت نظر پزشک قابل کنترل است.

علت تنگی نفس

تنگی نفس شایع یکی از نشانه‌هایی است که می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد. شناخت دقیق علت تنگی نفس پشتیبانی می‌کند تا مسیر درمان سریع تر و موثرتر طی بشود. 

بر پایه مقالات انتشار شده در وب‌سایت انجمن ریه آمریکا،

طبیعی است که ورزش شدید، تحول شدید دما، کیفیت پایین هوا، ارتفاع زیاد و چاقی، تنفس را حتی برای یک فرد سالم دشوار کند. اما اگر تنفس شما به طور ناگهانی و بدون هیچ علت مشخصی تحول کرده است یا به مرور زمان به آرامی بدتر می‌بشود، امکان پذیر نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. افزایش سن علتتنگی نفس نمی‌بشود، اما امکان پذیر به دلایلی در معرض خطر بیشتری برای تنگی نفس باشید.

در این قسمت، به رایج‌ترین دلایل ابتلا به آن پرداخته‌ایم.

مشکلات ریوی

دستگاه تنفسی اولین جایی است که باید بازدید بشود. اگر ریه‌ها به‌خوبی کار نکنند، اکسیژن کافی به بدن نمی‌رسد. انواع بیماری‌ های ریه زیر با این عارضه همراه می باشند:

• آسم؛ یک بیماری مزمن و شایع که علتتنگ شدن راه‌های هوایی می‌بشود. این بیماری طبق معمول با سرفه، خس‌خس سینه و نفس‌تنگی همراه است. استرس، گرد و غبار یا ورزش می‌تواند آن را تحریک کند. آسم شبانه و علائم آسم کودکان، همه انها دارای تنگی نفس می باشند.
• بیماری انسدادی مزمن ریه؛ زیاد تر در افراد سیگاری یا افراد در معرض آلودگی شدید دیده می‌بشود. این بیماری علتمحدود شدن جریان هوا و سختی در بازدم خواهد شد.
• پنومونی (عفونت ریه)؛ این بیماری، با تب، سرفه و بعضی اوقات درد قفسه سینه همراه است. در موارد شدید، فرد نیاز به بستری دارد.

مشکلات قلبی

بیماری‌های قلبی زیر جهت اختلال در تنفس خواهد شد:

• نارسایی قلبی: این بیماری علتتجمع مایعات در ریه‌ها و دشوار شدن تنفس می‌بشود. در این شرایط فرد ورم پا، خستگی و تنگی نفس زمان دراز کشیدن را توانایی می‌کند.
• دعوا قلبی: اگر یک دفعه دچار تنگی نفس، درد قفسه سینه و تعریق شدید شدید، امکان پذیر علامت دعوا قلبی باشد. این حالت اورژانسی است.

مشکلات روان‌شناختی

تعداد بسیاری از افراد در زمان استرس شدید یا دعوا اضطرابی حس خفگی یا نفس‌تنگی می‌کنند. این نوع تنگی نفس، ناگهانی اما موقتی است و همراه با ضربان قلب سریع، لرزش، سرگیجه یا حس مرگ قریب‌الوقوع ظاهر می‌بشود. در این شرایط، تکنیک‌هایی همانند تنفس عمیق و آرام‌سازی بدن می‌تواند پشتیبانی‌کننده باشد. بعضی اوقات مصرف قرص برای تنگی نفس عصبی تحت نظر پزشک هم سودمند است.

دیگر دلایل

بعضی اوقات علت تنگی نفس مربوط به مشکلات دیگر است که در نگاه اول اشکار نیست.

• کم‌خونی: هنگامی بدن آهن یا گلبول قرمز کافی نداشته باشد، اکسیژن کافی به بافت‌ها نمی‌رسد. این نوشته مخصوصا زمان فعالیت، علتتنگی نفس می‌بشود.
• آلرژی‌ها: حساسیت به گرده، غذا یا دارو می‌تواند علتبسته شدن راه تنفس بشود. مراجعه به دکتر آلرژی برای بازدید دقیق الزامی است.
• کرونا یا آنفلوانزا: ویروس‌هایی که ریه را دچار می‌کنند، می‌توانند علتاین حالت به‌اختصاصی در سالمندان و افراد با بیماری عرصه‌ای شوند.
• چاقی مفرط: در این شرایط سختی زیاد به ریه و قلب داخل شده و تنفس دشوار خواهد شد.

راه‌های تشخیص علت تنگی نفس

پزشکان با چند روش اشکار، تلاش می‌کنند علت این مشکل را شناسایی کنند. در ادامه، به بازدید این راه حلها پرداخته‌ایم:

معاینه فیزیکی

در اولین قدم، پزشک به معاینه فیزیکی و بازدید علائم زیر می‌پردازد:

• بازدید تنفس، ضربان قلب و صدای ریه‌ها با گوشی پزشکی
• سنجش سختی خون و سطح اکسیژن
• سوال در رابطه زمان اغاز تنگی نفس، شدت آن و این که با چه فعالیت‌هایی بدتر می‌بشود
• بازدید علائم همراه همانند سرفه، تب، اضطراب یا درد قفسه سینه

آزمایش خون

برای بازدید برخی از دلایل تنگی نفس، آزمایش خون الزامی است. طبق معمول این آزمایش برای موارد زیر انجام می‌بشود:

• بازدید کم‌خونی (که می‌تواند علتکاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها بشود)
• بازدید عفونت‌ها همانند کرونا یا پنومونی
• اندازه‌گیری سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن در خون (مخصوصا در افراد با تنگی نفس حاد)

تصویربرداری

تصاویر داخلی از قفسه سینه به پزشک پشتیبانی می‌کنند تا مشکلات ساختاری و التهابی را تشخیص دهد. دو روش رایج تصویربرداری عبارت هستند از:

• رادیوگرافی قفسه سینه (X-ray): بازدید سریع وجود مایعات در ریه، التهاب یا بزرگ شدن قلب
• سی‌تی‌اسکن (CT scan): تصویری دقیق‌تر برای تشخیص مواردی همانند آمبولی ریه، تومورها یا عفونت‌های عمیق‌تر

تست کارکرد ریوی (PFT)

این تست‌ها مخصوص بازدید کارایی ریه‌ها است و طبق معمولً در کلینیک‌های ریه یا مطب دکتر آلرژی انجام می‌بشود. مقصد انجام این تست شامل موارد زیر می‌بشود:

• تشخیص بیماری‌های مزمن همانند آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• برسی شدت اختلال در تنفس و ظرفیت ریه‌ها
• بازدید عکس العمل ریه‌ها به دارو یا محرک‌ها

انواع راه‌های درمان تنگی نفس

راه‌های مختلفی برای درمان سریع تنگی نفس وجود دارد. بسته به علت تنگی نفس، می‌توان از درمان‌های پزشکی، تکنیک‌های خانگی یا حتی راه حلهای گیاهی نیز منفعت برد. در ادامه با با اهمیت ترین راه حلهای درمان تنگی نفس آشنا می‌شوید.

درمان پزشکی

در مواردی که تنگی نفس به علت مشکلات جدی همانند بیماری آسم، بیماری‌های قلبی یا عفونت‌های ریوی تشکیل می‌بشود، مراجعه به پزشک و پیگیری درمان حرفه‌ای الزامی است. طبق معمولً در این شرایط، پزشک با دقت به نوع بیماری و شدت علائم، درمان‌هایی را تجویز می‌کند. داروهای تنفسی همانند اسپری‌های سالبوتامول و داروهای کورتونی نظیر فلوتیکازون یا بودزوناید، از جمله رایج‌ترین داروها برای کنترل علائم می باشند. در مواردی که تنگی نفس منشاء عصبی دارد، امکان پذیر داروهای ضد اضطراب هم تجویز بشود. این چنین اگر علت عرصه‌ای نارسایی قلبی باشد، مصرف داروهایی همانند دیورتیک‌ها (قرص‌های ادرارآور) یا داروهای قلبی الزام اشکار می‌کند.

در مواقعی که سطح اکسیژن خون افت یافته، منفعت گیری از اکسیژن‌درمانی هم پیشنهاد می‌بشود. این روش به‌اختصاصی برای بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) یا مبتلایان به عفونت‌های ویروسی همانند کرونا مؤثر است.

درمان خانگی تنگی نفس در بزرگسالان

اگر تنگی نفس خفیف باشد یا به علت اضطراب، آلرژی یا شرایط موقتی تشکیل شده باشد، می‌توان از راه حلهای خانگی ساده ولی کاربردی برای افت علائم منفعت گیری کرد.

• تکنیک‌های تنفسی: تکنیک‌هایی همانند تنفس لب غنچه‌ای (بازدم آهسته از لب‌هایی که همانند سوت زدن جمع شده‌اند) و تنفس شکمی (تمرکز بر حرکت شکم زمان دم و بازدم) پشتیبانی می‌کنند تا ریتم تنفس بهتر کنترل بشود. این راه حلها به‌اختصاصی در زمان ابراز حملات اضطرابی زیاد سودمند می باشند.
• تحول موقعیت بدن: نشستن با خم شدن به جلو، دراز کشیدن به پهلو همراه با بالش زیر سر یا ایستادن و تکیه دادن به دیوار از جمله حالت‌هایی می باشند که سختی روی ریه‌ها را افت خواهند داد.
• اجتناب از عوامل محرک: دوری از محرک‌هایی همانند دود سیگار یا قلیان، آلودگی هوا، پرخوری یا تماس با حیوانات در صورت وجود آلرژی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در روزهایی که هوا آلوده است، پیشنهاد می‌بشود از ماسک‌های فیلتردار منفعت گیری کنید یا حتی‌الامکان در فضای بسته و تمیز بمانید.

درمان گیاهی تنگی نفس

منفعت گیری از گیاهان دارویی می‌تواند به‌گفتن یک روش کمکی در افت علائم تنگی نفس مؤثر باشد، یقیناً به شرطی که با احتیاط و آگاهی مصرف شوند. موثرترین گیاهان برای بهبود این عارضه شامل موارد زیر می باشند:

• زنجبیل: بهبود کارکرد راه‌های هوایی به علت خواص ضدالتهابی 
• نعناع: تسهیل جریان هوا با تاثییر آرام‌بخشی بر عضلات تنفسی 
• آویشن: افت التهاب و بهبود سرفه به علت خاصیت ضدعفونی‌کنندگی

بعضی اوقات، مصرف خودسرانه یا بیشتر از حد گیاهان دارویی عوارضی همانند مشکلات گوارشی، عکس العمل‌های آلرژیک یا تداخل با داروهای دیگر تشکیل می‌کند. از نظر دیگر، گیاهان دارویی جانشین درمان پزشکی نیستند. اگر تنگی نفس به‌صورت مداوم یا شدید ابراز کند، مراجعه به پزشک الزامی است.

عوارض تنگی نفس چیست؟

این اختلال در صورت تداوم، می‌تواند تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت عمومی فرد بگذارد. در جدول زیر، به عوارض مختصر‌زمان و طویل مدت این عارضه اشاره کرده‌ایم:

نوع عوارض	عوارض مختصر‌زمان	عوارض طویل مدت
سطح انرژی	خستگی و بی‌حالی ناشی از افت اکسیژن‌رسانی	افت تدریجی ظرفیت فیزیکی و ضعف عمومی
اختلال در خواب	بی‌خوابی و سختی در خوابیدن به‌اختصاصی زمان شب	اختلال مداوم در کیفیت خواب و افت کارکرد روزانه
اثرات روانشناختی	اضطراب، استرس، دعوا اضطرابی	افزایش ریسک افسردگی و اختلالات اضطرابی مزمن
کارکرد روزمره	افت تمرکز، ناتوانی در فعالیت‌های ساده	ناتوانی در انجام فعالیت‌های معمول یا شغلی
تاثییر روی اندام‌های داخلی	طبق معمولً بدون صدمه قابل‌مشاهده	صدمه احتمالی به مغز، قلب و کلیه‌ها به‌علت افتاکسیژن

چه وقتی برای درمان تنگی نفس به پزشک مراجعه کنیم؟

تنگی نفس همیشه نیاز به مراجعه سریع به پزشک ندارد؛ اما در برخی شرایط، تاخیر در عمل می‌تواند خطرناک یا حتی تهدیدکننده جان فرد باشد. مهم است که علت تنگی نفس را جدی بگیرید و نشانه‌های هشداردهنده را بشناسید. اگر با یکی از علائم زیر همراه با این عارضه روبه رو شدید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• کبودی لب‌ها یا نوک انگشتان (نشانه افتاکسیژن)
• تنفس زیاد سریع یا سخت بدون فعالیت بدنی
• درد یا سختی در قفسه سینه
• سرفه خونی یا وجود خلط خونی
• حالت غش، سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم‌ها

اهمیت مراجعه به‌موقع به دکتر ریه

تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل ساده تا بیماری‌های جدی تنفسی یا قلبی باشد و نباید نادیده گرفته بشود. تشخیص به‌موقع با منفعت گیری از راه حلهای تخصصی و بازدید علائم همراه، نقش مهمی در انتخاب مسیر درمان دارد. از درمان‌های دارویی گرفته تا تکنیک‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی، همه می‌توانند در بهبود علائم موثر باشند. اگر تنگی نفس به‌طور مداوم یا شدید توانایی می‌بشود، مشورت با دکتر ریه بهترین راه برای پیشگیری از عوارض جدی خواهد می بود. برای ملاقات با دکتر ریه، به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و از امکان نوبت‌دهی آنلاین این متخصص منفعت‌مند شوید.

منبع های:

webmd.com

nhsinform.scot

سوالات متداول

برچسب‌ها:

اشتراک گذاری