انسان‌ها در قبل هر شب دو بار می‌خوابیدند؛ دلیلی برای بیخوابی‌های شبانه_مستطیل زرد

اگر شما هم زیاد تر در طول شب بیدار می‌شوید و دلواپس هستید که مشکلی وجود دارد، احتمالا دانستن این مسئله به شما پشتیبانی کند: این یک توانایی تاریخی برای همه ما انسان‌ها است. خواب مدام هشت‌ساعته، برخلاف فکر عمومی، یک عادت مدرن است، نه یک اتفاقات تکاملی. در قسمت عمده تاریخ بشر خوابیدن در یک بازه هشت‌ساعته، هنجار نبوده است. در عوض، مردم طبق معمولً در دو شیفت مجزا در طول شب می‌خوابیدند که زیاد تر به آن «خواب اول» و «خواب دوم» حرف های می‌شد.

به‌گزارش The Conversation، اسناد تاریخی متعدد از اروپا، آفریقا، آسیا و مکان‌های گوناگون وجود دارند که در آنها می‌خوانیم چطور خانواده‌ها بعد از غروب آفتاب سریع به رختخواب می‌رفتند، سپس نزدیک به نیمه‌شب برای یک ساعت یا زیاد تر بیدار می‌شدند، و بعد از آن مجدد تا سحر به خواب می‌رفتند. این وقفه بیداری در نیمه‌شب وقتی مرده یا آزاردهنده برداشت نمی‌شد؛ بلکه بخشی پذیرفته‌شده از شب می بود.

مردم در این بازه وقتی به فعالیت‌های مختلفی می‌پرداختند. برخی از رختخواب برمی‌خاستند تا کارهایی همانند بازدید آتش، رسیدگی به حیوانات یا کارهای سبک خانه را انجام بدهند. دیگران در رختخواب می‌ماندند تا دعا کنند، درمورد رؤیاهایی که دیده بودند تأمل کنند، یا چیزی بنویسند.

در نامه‌ها و خاطرات دوران پیشاصنعتی اشارات بسیاری به افرادی وجود دارد که از این ساعات آرام برای معاشرت آهسته با خانواده یا حتی همسایگان منفعت گیری می‌کردند. این چنین ادبیات کلاسیک همانند کتاب‌های «هومر»، شاعر یونان باستان و «ویرژیل»، شاعر رومی، حاوی اشاراتی به «ساعتی که خواب اول را به آخر می‌رساند» است که مشخص می کند این الگوی خواب دومرحله‌ای چه مقدار رایج بوده است.

چرا در طول شب از خواب بیدار می‌شویم؟

ناپدیدشدن خواب دوم و جایگزینی آن با الگوی خواب مدام هشت‌ساعته، طی دو قرن قبل و به علت دو تحول عمیق اجتماعی رقم خورد:

۱. اختراع نور مصنوعی:

در قرن ۱۷ و ۱۸ ابتدا چراغ‌های نفتی، سپس روشنایی گازی و درنهایت نور الکتریکی شب را به زمان بیداریِ قابل منفعت گیری تبدیل کردند. به جای این که مردم بلافاصله بعد از غروب آفتاب به رختخواب بروند، تا دیروقت در زیر نور چراغ بیدار ماندند.

این تحول تأثیر بیولوژیکی عمیقی نیز داشت. نور شدید در شب، ساعت‌های داخلی بدن ما (ریتم شبانه‌روزی) را تحول داد، ترشح ملاتونین (هورمون خواب) را سرکوب کرد و تمایل بدن برای بیدارشدن بعد از چند ساعت خواب را تقریباً از بین برد.

۲. انقلاب صنعتی:

انقلاب صنعتی نه‌تنها نحوه کار بلکه نحوه خواب را نیز منقلب کرد. برنامه‌های سفت‌وسخت کارخانه‌ها کارگران را به داشتن یک بازه مدام استراحت تشویق می‌کرد. در اغاز قرن بیستم، ایده هشت ساعت خواب بی‌وقفه، به‌طور کامل جانشین ریتم چند صدساله خواب دومرحله‌ای شد.

دلنشین اینجاست که در مطالعات تازه اشکار شده وقتی که شرکت‌کنندگان در تاریکی طویل‌زمان (همانند شب‌های زمستانی) و بدون دسترسی به ساعت یا نور مصنوعی قرار می‌گیرند، بدن آنها زیاد تر به‌طور طبیعی به الگوی خواب دو مرحله‌ای با یک وقفه بیداری آرام در نیمه‌شب بازمی‌گردد.

ربط خواب دومرحله‌ای و بی‌خوابی در دنیای مدرن

فهمیدن این تاریخچه، دیدگاه ما نسبت به بی‌خوابی را به کلی تحول می‌دهد. بیدارشدن در نیمه‌شب لزوماً یک اختلال نیست، بلکه امکان پذیر بازگشتی به ریتم طبیعی و اجدادی بدن ما باشد. متخصصان خواب می‌گویند بیداری‌های مختصر در طول شب طبیعی می باشند؛ آنچه اهمیت دارد، عکس العمل ما به این بیداری است.

در دنیای مدرن هنگامی فردی در طول شب از خواب بیدار می‌بشود، به ساعت نگاه می‌کند و با این اضطراب روبه رو می‌بشود که «باید خواب باشم»، استرس ناشی از این فکر خود مانع خوابیدن مجدد می‌بشود. ذهن انسان فهمیدن «کِشسانی» از زمان دارد؛ اضطراب، خستگی یا تاریکی مطلق علتمی‌بشود زمان «کِش» بیاید و هر دقیقه طویل‌تر به نظر برسد.

محققان در «درمان شناختی-رفتاری بی‌خوابی» (CBT-I) پیشنهاد‌ای می‌کنند که دقیقاً با تاریخچه خواب دومرحله‌ای همخوانی دارد:

اگر در نیمه‌شب بیدار شدید و بعد از نزدیک به ۲۰ دقیقه نتوانستید مجدد بخوابید، در رختخواب نمانید و تقلا نکنید. از رختخواب خارج شوید، در نوری زیاد کم (همانند نور یک چراغ‌خواب) به یک فعالیت آرام همانند مطالعه کتاب (نه منفعت گیری از موبایل) بپردازید و فقط وقتی به رختخواب بازگردید که حس خواب‌آلودگی کردید.

کارشناسان این چنین نظر می‌کنند که ساعت‌ها را بپوشانید و از اندازه‌گیری زمان دست بردارید. پذیرفتن آرام بیداری، فهمیدن این که این اتفاق بخشی از طبیعت انسان بوده، و رهاکردن اضطراب ناشی از آن، یقین‌ترین راه برای برگشت به استراحت است.